Άσκηση και ψυχική υγεία: Γιατί ο τρόπος και το περιβάλλον κάνουν τη διαφορά

Η άσκηση είναι η προφανής λύση για βελτίωση της ψυχικής υγείας, αλλά νέες μελέτες αποκαλύπτουν ότι το πώς, πού και γιατί γυμναζόμαστε παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο με τη διάρκεια ή την ένταση της άσκησης. Δεν αρκεί απλώς να κινείσαι· το περιβάλλον και οι εμπειρίες που συνοδεύουν την κίνηση μπορούν να καθορίσουν αν η γυμναστική θα σε ανεβάσει ψυχολογικά ή θα έχει αδιάφορη, ακόμη και αρνητική επίδραση.

Όπως διαβάζουμε στο The Brighter Side News, είναι αποδεδειγμένο ότι η σωματική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο — όπως το τρέξιμο, ο χορός ή το ποδήλατο — σχετίζεται με λιγότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Ωστόσο, τα οφέλη αυτά συνήθως προκύπτουν όταν η άσκηση γίνεται για ευχαρίστηση ή χαλάρωση. Αντίθετα, η σωματική δραστηριότητα που γίνεται από ανάγκη, όπως οι βαριές χειρωνακτικές δουλειές, δεν φαίνεται να προσφέρει τα ίδια ψυχικά οφέλη — και σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να έχει και αρνητική επίδραση.

Η ευχαρίστηση της άσκησης φέρνει ψυχική ισορροπία

Η παραδοσιακή προσέγγιση της επιστήμης στην άσκηση εστιάζει κυρίως στην «ποσότητα» — δηλαδή πόση ώρα και πόσες θερμίδες καίει κανείς. Όμως πλέον, η έρευνα στρέφεται και προς την κοινωνική της διάσταση. Οι παρέες, το πάρκο ή το γυμναστήριο, ο εμψυχωτικός ή αδιάφορος γυμναστής, όλα αυτά είναι παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά το πώς νιώθεις μετά την προπόνηση.

Ελεγχόμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική άσκηση μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση, να μειώσει το στρες και να βοηθήσει στον ύπνο, ιδιαίτερα σε άτομα που ήδη αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα. Όμως σε υγιή άτομα χωρίς εμφανή συμπτώματα, τα οφέλη εμφανίζονται σε μικρότερο εύρος. Επιπλέον, οι περισσότερες μελέτες έχουν περιορισμούς, π.χ. μικρά δείγματα, σύντομη διάρκεια και έλλειψη ποικιλίας στους συμμετέχοντες.

Παραμένει επίσης ανοιχτό το ερώτημα για το πώς ακριβώς η άσκηση επιδρά θετικά στο μυαλό. Πιθανοί μηχανισμοί περιλαμβάνουν τη μεταβολή νευροχημικών ουσιών, τη μείωση των επιπέδων κορτιζόλης ή απλώς την κοινωνική αλληλεπίδραση και την έκθεση στο φυσικό περιβάλλον. Η διάθεση μπορεί να βελτιωθεί όχι μόνο από την κίνηση, αλλά και από το γεγονός ότι κάποιος πέρασε ευχάριστα χρόνο με άλλους.

Δεν υπάρχει μία λύση για όλους: Το κλειδί είναι η εξατομίκευση

Το πλαίσιο λοιπόν είναι αυτό που μπορεί να κάνει τη διαφορά. Ένα ευχάριστο περιβάλλον, η παρέα, ακόμη και η ώρα της ημέρας μπορούν να ενισχύσουν τα θετικά αποτελέσματα της άσκησης. Αντίθετα, μια δυσάρεστη εμπειρία ή ένας αποπνικτικός χώρος μπορεί να ακυρώσουν εντελώς τα οφέλη ή και να επιβαρύνουν τη διάθεση. Το να περπατάς σε ένα δάσος με φίλους δεν συγκρίνεται με το να βαδίζεις μόνος δίπλα σε μποτιλιάρισμα και κορναρίσματα.

Το βασικό μήνυμα είναι σαφές: η άσκηση δεν είναι καθολικά αποτελεσματική για όλους. Δεν έχει σημασία μόνο πόσο συχνά ή έντονα γυμνάζεσαι, αλλά και το πού, με ποιον και πώς. Οι ερευνητές επισημαίνουν την ανάγκη για μελλοντικές μελέτες που να λαμβάνουν υπόψη τις συνθήκες γύρω από τη φυσική δραστηριότητα, ώστε να διαπιστωθεί ποιοι παράγοντες ενισχύουν ή ακυρώνουν την ψυχική ωφέλεια.