Διαβήτης τύπου 1: Νέα ελπίδα για οριστική ίαση με γενετικά τροποποιημένα κύτταρα
Ελπίδα για τους ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, χάρη σε κύτταρα CRISPR που λειτουργούν χωρίς ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό NEJM αναφέρεται ότι ένας 42χρονος άνδρας στη Σουηδία που ζούσε με διαβήτη τύπου 1 για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες υποβλήθηκε σε μια πρωτοποριακή εμφύτευση εκατομμυρίων γενετικά τροποποιημένων κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά είχαν σχεδιαστεί ώστε να παράγουν ινσουλίνη και να μην ανιχνεύονται από το ανοσοποιητικό του σύστημα ώστε να μην καταστρέφονται. Τέσσερις μήνες μετά την επέμβαση, τα κύτταρα λειτουργούσαν κανονικά χωρίς τη χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων.
Όπως διαβάζουμε στο ZME Science, o διαβήτης τύπου 1 προκαλείται όταν το ανοσοποιητικό επιτίθεται στα β-κύτταρα του παγκρέατος, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης. Για χρόνια οι επιστήμονες προσπάθησαν να αντικαταστήσουν αυτά τα κύτταρα με μεταμοσχεύσεις, αλλά η λύση αυτή απαιτούσε τη λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία αυξάνουν την πιθανότητα λοιμώξεων και σοβαρών παθήσεων. Η νέα μελέτη από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ουψάλα βασίστηκε σε μια διαφορετική λογική: όχι στην καταστολή της άμυνας του οργανισμού, αλλά στην απόκρυψη των κυττάρων από αυτήν.
Η γενετική τροποποίηση που αλλάζει τα δεδομένα
Με τη βοήθεια της τεχνολογίας CRISPR-Cas12b, οι ερευνητές επενέβησαν στο γενετικό υλικό των κυττάρων, απενεργοποιώντας γονίδια που «προδίδουν» στο ανοσοποιητικό ότι τα κύτταρα είναι ξένα. Παράλληλα, ενίσχυσαν την παρουσία μιας πρωτεΐνης που λειτουργεί σαν σήμα προστασίας, παραπλανόντας τα αμυντικά κύτταρα. Έτσι δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα «υποανοσογόνα» κύτταρα, που δεν αναγνωρίζονται ούτε από την προσαρμοστική ούτε από τη φυσική άμυνα του οργανισμού.
Τι έδειξαν τα πρώτα αποτελέσματα στον ασθενή
Ο ασθενής έλαβε σχεδόν 80 εκατομμύρια τέτοια τροποποιημένα κύτταρα, τα οποία εγχύθηκαν σε 17 μικρά σημεία στον βραχίονα. Οι γιατροί παρακολούθησαν στενά την πορεία του για τρεις μήνες, παρατηρώντας ότι τα κύτταρα που δεν είχαν τροποποιηθεί καταστράφηκαν άμεσα, όπως ήταν αναμενόμενο. Ωστόσο, τα πλήρως τροποποιημένα υποανοσογόνα κύτταρα παρέμειναν ανέπαφα και λειτουργικά.
Τα στοιχεία έδειξαν ότι τα κύτταρα παρήγαγαν ινσουλίνη, μετρώντας σταθερά επίπεδα C-πεπτιδίου που αυξάνονταν μετά τα γεύματα. Παράλληλα, τα επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης του ασθενούς μειώθηκαν κατά περίπου 42%, μια σαφής ένδειξη βελτίωσης του γλυκαιμικού ελέγχου. Αν και συνέχισε να χρειάζεται καθημερινή ινσουλίνη, αυτό ήταν αναμενόμενο, καθώς η δόση των κυττάρων κάλυπτε μόνο ένα μικρό μέρος των αναγκών του.
Οι απεικονιστικές εξετάσεις αποκάλυψαν ότι τα μεταμοσχευμένα κύτταρα παρέμεναν ζωντανά και ενεργά, χωρίς σημάδια φλεγμονής. Ο ασθενής παρουσίασε τέσσερις ήπιες παρενέργειες, καμία όμως δεν συνδέθηκε με τη θεραπεία. Η μελέτη δεν είχε ως στόχο την οριστική ίαση, αλλά την απόδειξη ότι μια τέτοια διαδικασία μπορεί να είναι ασφαλής και αποτελεσματική χωρίς ανοσοκαταστολή.
Η επόμενη μέρα για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1
Το επόμενο βήμα των ερευνητών θα είναι να εξετάσουν υψηλότερες δόσεις και μεγαλύτερη διάρκεια παρακολούθησης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι εφικτή η πλήρης απεξάρτηση από την ινσουλίνη. Αν και βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια, τα αποτελέσματα ενισχύουν την ελπίδα για μια νέα εποχή στις θεραπείες του διαβήτη τύπου 1. Επιπλέον, η ίδια στρατηγική θα μπορούσε στο μέλλον να εφαρμοστεί και σε άλλες μεταμοσχεύσεις, προστατεύοντας όργανα και ιστούς από την απόρριψη.
