Ερχιουρμάν: Ο σοσιαλδημοκράτης που «έριξε» τον εκλεκτό του Ερντογάν και η επόμενη μέρα στο Κυπριακό

Η σαρωτική νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν στις παράνομες προεδρικές εκλογές του ψευδοκράτους και η συντριβή του μέχρι πρότινος εκλεκτού της Άγκυρας, Ερσίν Τατάρ, σηματοδοτούν μια αξιοσημείωτη πολιτική στροφή για την τουρκοκυπριακή κοινότητα αλλά και ενδέχεται να ανοίξει παράθυρο για το μέλλον των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό. 

Με ποσοστό άνω του 62 % έναντι περίπου 35 % του μέχρι πρότινος ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ, ο σοσιαλδημοκράτης Τουφάν Ερχιουμάν κατάφερε να κερδίσει καθαρά, παρά τη στήριξη που είχε ο αντίπαλός του από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Για πολλούς στο νησί, η έκβαση αυτή συνιστά μήνυμα ότι η τουρκοκυπριακή κοινωνία δεν επιθυμεί πλέον να θεωρείται απλώς «παράρτημα» πολιτικών επιλογών της Άγκυρας, αλλά θέλει να καθορίσει περισσότερα από μόνη της, ακολουθώντας τον δικό της δρόμο. 

Ποιος είναι ο Ερχιουμάν

Γεννημένος το 1970, ο Τουφάν Ερχιουμάν είναι νομικός στο επάγγελμα, με ακαδημαϊκό υπόβαθρο και εμπλοκή σε θέματα δημόσιου δικαίου και θεσμικής διαφάνειας. 

Στην πολιτική σκηνή των κατεχομένων ανέβηκε μέσω του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), στο οποίο ανέλαβε ηγετικό ρόλο το 2016 και στη συνέχεια διετέλεσε «Πρωθυπουργός»  έως το 2019. 

Στην πρώτη του δήλωση του, ο Ερχιουμάν τόνισε ότι «όλα τα εξωτερικά θέματα θα διεξαχθούν σε συνεννόηση με τη Δημοκρατία της Τουρκίας», προσπαθώντας όπως ο ίδιος είπε να καθησυχάσει όσους φοβούνταν απότομη απομάκρυνση από την Άγκυρα. 

Τι αλλάζει στο Κυπριακό;

Η εκλογή του φέρνει μερικές σημαντικές διαφοροποιήσεις — οι οποίες μπορεί να έχουν ευρύτερες επιπτώσεις:

Αλλαγή ρητορικής: Η νίκη του Ερχιουμάν χαρακτηρίζεται από πολλούς ως «στοιχείο αποστασιοποίησης» από την πολιτική της «δύο κρατών» που κυριάρχησε στην περίοδο του Ερσίν Τατάρ. Άλλωστε ο ίδιος έχει προτείνει μοντέλο μιας συνομοσπονδίας, ενώ δηλώνει θετικός για την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό.

Ισορροπίες με την Άγκυρα: Ο Ερχιουμάν  καλείται να διατηρήσει ισορροπία  από τη μια να διαχειριστεί τις προσδοκίες της τουρκοκυπριακής κοινωνίας για περισσότερη αυτονομία, κι από την άλλη να διατηρήσει τις καλές σχέσεις με την Τουρκία, που παραμένει εγγυήτρια δύναμη στο νησί. 

Οι «έξι πυλώνες» του μοντέλου Eρχιουρμάν

Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, με μια ευρεία νίκη απέναντι στον Ερσίν Τατάρ, δεν φέρνει απλώς πολιτική αλλαγή στα κατεχόμενα. Φέρνει μαζί της και ένα νέο μοντέλο προσέγγισης στο Κυπριακό ζήτημα – ένα μοντέλο που, σύμφωνα με τον ίδιο, επιδιώκει να ξεπεράσει τις γνωστές φόρμουλες «δύο κρατών» και «ομοσπονδίας».

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα Gazete Oksijen, ο Ερχιουρμάν παρουσίασε τις βασικές αρχές του πλαισίου που πρεσβεύει. Το κλειδί, όπως τονίζει, δεν είναι τόσο το όνομα της λύσης, αλλά το περιεχόμενό της: η πολιτική ισότητα, η συνιδιοκτησία και η συλλογική λήψη αποφάσεων σε έξι κρίσιμους τομείς.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης προτείνει ένα μοντέλο λύσης, όπου οι δύο κοινότητες θα μοιράζονται την εξουσία σε συγκεκριμένα πεδία υψηλής σημασίας:

• Ασφάλεια στο νησί
• Ενέργεια
• Υδρογονάνθρακες
• Θαλάσσιες ζώνες και δικαιοδοσία (ΑΟΖ)
• Διεθνείς εμπορικές οδοί
• Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια (ευρωπαϊκά δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων)

Στους τομείς αυτούς, οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι θα πρέπει – όπως υποστηρίζει – να έχουν κοινή αρμοδιότητα, ως ίσοι συνιδρυτικοί εταίροι. Για τα υπόλοιπα θέματα, κάθε πλευρά θα διαχειρίζεται ανεξάρτητα τα εσωτερικά της ζητήματα, μέσα από τις δικές της κρατικές δομές.

Ούτε «δύο κράτη», ούτε κλασική ομοσπονδία

Ο Ερχιουρμάν αποφεύγει να μιλήσει ρητά για «ομοσπονδία», αν και παραδέχεται πως το μοντέλο του μοιάζει με μια sui generis ομοσπονδία — δηλαδή μια μορφή διακυβέρνησης μοναδικού τύπου. Κύρια προτεραιότητά του είναι η πολιτική ισότητα και η συνδιαχείριση εκεί όπου τα συμφέροντα είναι κοινά.

Σε κάθε περίπτωση, ξεκαθαρίζει πως δεν απορρίπτει τη συνεργασία με την Τουρκία: «Ό,τι και να κάνουν, δεν θα με φέρουν σε σύγκρουση με την Τουρκία», δηλώνει. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι η σχέση πρέπει να είναι βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό και την ισοτιμία.

Η αποδοχή του αποτελέσματος από την Άγκυρα και η παραφωνία Μπαχτσελί

Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο Ερντογάν προχώρησε σε δημόσια ανακοίνωση συγχαρητηρίων προς τον νέο ηγέτη του ψευδοκράτους.

Ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι «η Τουρκία θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα κυριαρχικά δικαιώματα και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων αδελφών μας» στην Κύπρο. 

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σημείωσε ότι η «μητέρα πατρίδα» και εγγυήτρια δύναμη θα συνεχίσει «στο πλαίσιο της ιστορικής, νομικής και ανθρωπιστικής ευθύνης της» να συμβάλει στην ευημερία της τουρκοκυπριακής κοινότητας

Υπάρχει επίσης η «σκιά» της πρότασης από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που χαρακτήρισε τα αποτελέσματα «μη έγκυρα λόγω χαμηλής συμμετοχής» και ζήτησε άμεση προσάρτηση του ψευδοκράτους στην Τουρκία. Η τουρκική κυβέρνηση δεν φαίνεται να υιοθέτησε αυτή τη ρητορική.

Η εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στα κατεχόμενα, κρίνεται όχι ως απλώς μια εσωτερική πολιτική αλλαγή στα κατεχόμενα αλλά σήμα προς πολλές κατευθύνσεις: προς την τουρκοκυπριακή κοινωνία, προς την Άγκυρα, προς τη Λευκωσία και προς τη διεθνή κοινότητα.

Τούρκοι αναλυτές εκτιμούν ότι αν ο νέος ηγέτης του ψευδοκράτους  καταφέρει να ισορροπήσει με επιτυχία ανάμεσα στις διαφορετικές προσδοκίες και παράλληλα ανοίξει ειλικρινή και ουσιαστικό διάλογο για το Κυπριακό, τότε η νίκη του μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία μιας νέας φάσης στον μακροχρόνιο αυτό διχασμό. Ωστόσο — και αυτό είναι το κρίσιμο σημείο — δεν διαθέτει απεριόριστο χρόνο για πειραματισμούς.