Καρκίνος του παχέος εντέρου: Ανησυχητική αύξηση στους νέους - Έρευνα αποκαλύπτει έναν βασικό «ένοχο»
Αυτά που τρώμε έχουν μεγαλύτερη σημασία από ό,τι νομίζουμε, όπως δείχνουν επιστημονικές μελέτες.
Παλιότερα ο καρκίνος συνδεόταν με τη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού, πλήττοντας κυρίως άτομα άνω των 60 ή των 70 ετών. Παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο εξακολουθεί να ισχύει, με την πλειονότητα των νέων διαγνώσεων καρκίνου να επηρεάζει άτομα άνω των 70 ετών, το μοτίβο αυτό άρχισε να αλλάζει.
Ένα χαρακτηριστικό και ανησυχητικό παράδειγμα είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Ενώ τα ποσοστά σε άτομα άνω των 60 ετών έχουν μειωθεί, τα στοιχεία σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες δείχνουν απότομη αύξηση σε άτομα κάτω των 50 ετών, σε αυτό που ονομάζεται νόσος πρώιμης έναρξης.
Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην αύξηση των ελέγχων ή σε καλύτερες μεθόδους διάγνωσης, όπως επίσης δεν εντοπίζεται μόνο σε μία συγκεκριμένη χώρα ή κοινότητα, όπως τονίζει η Devi Sridhar, καθηγήτρια στην έδρα Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, με άρθρο της στον Guardian.
Στοιχεία που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
Σύμφωνα με την Sridhar, η αύξηση είναι πραγματική και παγκόσμια, καθώς τα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου αυξήθηκαν από περίπου 94.700 κρούσματα το 1990 σε 225.736 το 2019.
Μια μελέτη που έγινε σε όλη την Ευρώπη διαπίστωσε ότι για τα άτομα ηλικίας 20-29 ετών, η συχνότητα εμφάνισης αυξήθηκε κατά 7,9% ετησίως μεταξύ 2004 και 2016, με τα ποσοστά να αυξάνονται κατά 4,9% στα άτομα ηλικίας 30-39 ετών και κατά 1,6% στην ομάδα 40-49 ετών περίπου την ίδια περίοδο.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου όχι μόνο αυξάνεται σε κάθε ηλικιακή ομάδα κάτω των 50 ετών, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης είναι υψηλότερος στη νεότερη ηλικιακά ομάδα. Η μοντελοποίηση υποδηλώνει ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου με πρώιμη έναρξη θα μπορούσε να διπλασιάζεται κάθε 15 χρόνια στην Αυστραλία, τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Στην Βρετανία, το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, που παρέχεται από το NHS, καλύπτει άτομα ηλικίας 50-74 ετών, προσκαλώντας τα για δωρεάν έλεγχο κάθε δύο χρόνια. Ωστόσο, αυτό το ηλικιακό εύρος αποκλείει τους νεότερους, οι οποίοι συνήθως διαγιγνώσκονται μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο, όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί και είναι συμπτωματικοί.
Οι γενετικοί παράγοντες φαίνεται ότι δεν συνδέονται με αυτήν την αύξηση: το 75% των περιπτώσεων αφορά άτομα χωρίς προηγούμενο οικογενειακό ιστορικό ή γνωστή γενετική προδιάθεση.
Οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να εξετάζουν περιβαλλοντικούς παράγοντες που συνδέονται με την αύξηση του καρκίνου του παχέος εντέρου ήδη από τη δεκαετία του 1960, με κάθε γενιά να είναι πιο πιθανό να εμφανίσει καρκίνο σε σχέση με την προηγούμενη.
Ένας βασικός «ένοχος»
Όπως αναφέρει η Sridhar, ένας παράγοντας που συνεχίζει να αναδεικνύεται ως σημαντικός «ένοχος» είναι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα. Μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2025 στο Nature Reviews Endocrinology, τονίζει αυτή τη σύνδεση.
Αυτά τα τρόφιμα, που ορίζονται κατά προσέγγιση ως σνακ συσκευασμένα στο εργοστάσιο, έτοιμα γεύματα, ζαχαρούχα δημητριακά, αναψυκτικά, επεξεργασμένα κρέατα και πολλά είδη fast food, αποτελούν πλέον περισσότερο από το μισό της διατροφής, κατά μέσο όρο, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ.
Ωστόσο, τα στοιχεία αυξάνονται: μια σημαντική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο British Medical Journal εξέτασε τρεις μεγάλες ομάδες ατόμων στις ΗΠΑ, για να διερευνήσει τη σχέση των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Μία από αυτές τις ομάδες περιλάμβανε περισσότερους από 46.000 άνδρες, οι οποίοι τέθηκαν υπό παρακολούθηση για διάστημα 24 έως 28 ετών. Σε σύγκριση με την ομάδα που κατανάλωνε λιγότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου για όσους κατανάλωναν τα περισσότερα - ακόμη και λαμβάνοντας υπόψη τη διατροφή και το βάρος - ήταν 29% υψηλότερος.
Οι συγγραφείς της μελέτης υπογράμμισαν ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να κατανοηθούν οι φυσιολογικοί μηχανισμοί του πώς ακριβώς τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα συμβάλλουν στην ανάπτυξη καρκίνου.
Ανατρεπτικό εύρημα
Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι ενώ μεγάλο μέρος της έρευνας έχει συνδέσει τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα με την αύξηση της παχυσαρκίας, η οποία αποτελεί στη συνέχεια έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πολυάριθμους καρκίνους, η παραπάνω μελέτη επισημαίνει την αύξηση του καρκίνου του παχέος εντέρου σε άτομα με φυσιολογικό βάρος.
Επομένως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί εάν τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να είναι καρκινογόνα, ανεξάρτητα από τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) κάποιου. Με άλλα λόγια, ενδεχομένως αυτά τα τρόφιμα να είναι κακά για την υγεία, ακόμη και αν έχουμε έναν ενεργό τρόπο ζωής και βρισκόμαστε σε ένα υγιές εύρος βάρους.
Πιθανοί μηχανισμοί σύνδεσης
Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συνδεθεί με διαταραχές στην σηματοδότηση της ινσουλίνης, χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού και αλλοιώσεις στο μικροβίωμα του εντέρου, όλα εκ των οποίων είναι μηχανισμοί που εμπλέκονται στην ανάπτυξη καρκίνου. Αυτό που τρώμε επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται τα κύτταρά μας, τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού μας συστήματος και τον τρόπο συμπεριφοράς των βακτηρίων του εντέρου μας, τα οποία βοηθούν στη ρύθμιση της φλεγμονής και της ανοσίας.
Οι γαλακτωματοποιητές, τα πρόσθετα και τα τεχνητά γλυκαντικά που βρίσκονται συνήθως σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν αποδειχθεί -από μελέτες σε ζώα- ότι προάγουν την εντερική φλεγμονή και την ανάπτυξη όγκων.
Εν τω μεταξύ, η έλλειψη φυτικών ινών και προστατευτικών φυτοχημικών σε αυτά τα τρόφιμα (ενώσεις που προάγουν την υγεία και βρίσκονται στα φυτά), μπορεί να μεταβάλει το μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο χρειάζεται το σώμα για να λειτουργήσει άριστα.
Χρειάστηκαν δεκαετίες, αλλά τώρα αποδεχόμαστε ότι ο καπνός προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα και ότι το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνου του μαστού και του ήπατος. Την επόμενη δεκαετία μπορεί κατανοήσουμε περισσότερα για τη σχέση των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Αυτό που τρώμε έχει μεγαλύτερη σημασία από ό,τι νομίζουμε
Η Devi Sridhar αναφέρει ότι οι επισημάνσεις αυτές δεν έχουν στόχο να τρομάξουμε, αλλά να κατανοήσουμε πως ό,τι τρώμε έχει μεγαλύτερη σημασία από ό,τι συχνά νομίζουμε.
Έχει ειπωθεί ότι η τροφή είναι φάρμακο. Και καθώς προχωρά η επιστημονική έρευνα, γίνεται κατανοητό ότι η τροφή συνιστά και έναν τρόπο πρόληψης. Μια μελέτη του 2025 διαπίστωσε ότι η τακτική κατανάλωση γιαουρτιού μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Επομένως, σύμφωνα με την Sridhar, ένα συμπέρασμα από έναν συνδυασμό επιστημονικών μελετών θα μπορούσε να είναι: καταναλώστε περισσότερο γιαούρτι και λιγότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
