Μυστηριώδες καρδιακό σύνδρομο χτυπά πληγωμένες γυναίκες στην εμμηνόπαυση - Τι είναι το Takotsubo

Πόσες φορές έχουμε ακούσει κάποια φίλη να μιλά για έναν έρωτα που έληξε άδοξα και να λέει ότι της ράγισε την καρδιά... Προφανώς και πρόκειται για μια έκφραση που θέλει να επισημάνει τον πόνο του χωρισμού. Κι αν δεν είναι μόνο αυτό; Και όντως η καρδιά της πραγματικά ράγισε;

Ήταν Δεκέμβριος του 2022 όταν η 69χρονη συνταξιούχος από την Καλιφόρνια Linda Zoslocki είχε έναν επίμονο βήχα. Ένιωθε κουρασμένη και τα πόδια της ήταν πρησμένα για εβδομάδες. Όταν η κόρη της την επισκέφθηκε για να δει αν η μητέρα της ήθελε να έρθει να φτιάξει πίτσα με την οικογένειά της, η Zoslocki της είπε ότι δεν ένιωθε καλά και ήθελε να μείνει σπίτι. Η κόρη της νόμιζε ότι πάλευε με μια συνηθισμένη, αλλά επίμονη αναπνευστική λοίμωξη -ίσως βρογχίτιδα.

Όταν ο βήχας της συνεχίστηκε, ο σύζυγος της Zoslocki την έπεισε τελικά να απευθυνθεί στα επείγοντα. Η νοσοκόμα που την εξέτασε της είπε ότι έπρεπε να πάει στα επείγοντα για υπερηχογράφημα. Το πρόβλημά της, όπως αποδείχθηκε, δεν ήταν βρογχίτιδα ή κάποιου είδους αναπνευστικό πρόβλημα. Αντίθετα, ήταν η καρδιά της.

Η αριστερή κοιλία -ο κύριος θάλαμος άντλησης- είχε σταματήσει να λειτουργεί σωστά και η καρδιά της είχε πρηστεί σαν μπαλόνι. «Ήμουν πραγματικά έκπληκτη», είπε η Zoslocki. Ποτέ, ούτε για ένα δευτερόλεπτο, δεν σκέφτηκε ότι μπορεί να αντιμετώπιζε κάποιο καρδιαγγειακό πρόβλημα.

Η πάθηση Zoslocki, γνωστή ως σύνδρομο Takotsubo ή μυοκαρδιοπάθεια από στρες, είναι συχνά σοβαρή και μπορεί να αποβεί μοιραία. Έως και 8% των ανθρώπων που εμφανίζουν Takotsubo πεθαίνουν από αυτό και 4 έως 10% των ασθενών θα έχουν ένα ακόμη επεισόδιο εντός πέντε ετών. Οι επιζώντες διατρέχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο θανάτου, καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων και καρδιακής ανεπάρκειας.

Ποιοι κινδυνεύουν από το Takotsubo

Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες -όπως η Zoslocki- είναι ο κύριος στόχος του Takotsubo. Στην πραγματικότητα, το 80-90% των περιπτώσεων είναι γυναίκες με μέση ηλικία τα 69 έτη, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη στο Journal of the American College of Cardiology.

Το σύνδρομο συχνά πυροδοτείται από σημαντικά συναισθηματικά γεγονότα, όπως ο θάνατος ενός συζύγου ή ένα διαζύγιο, γι' αυτό και ονομάζεται «σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς». Αλλά και χαρούμενοι στρεσογόνοι παράγοντες (όπως ένα πάρτι έκπληξη ή η νίκη στο λαχείο) και -όλο και περισσότερο- οι σωματικοί στρεσογόνοι παράγοντες (όπως ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα ή μια μεγάλη χειρουργική επέμβαση) φαίνεται να το πυροδοτούν επίσης.

Παραμένουν άγνωστα τα αίτια

Ωστόσο, σε έως και μία στις τρεις περιπτώσεις, οι γιατροί δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν ούτε μία αιτία. Και παρόλο που το Takotsubo συχνά εμφανίζεται στην αρχή σαν καρδιακή προσβολή -συνήθως ξεκινά με τα κλασικά συμπτώματα του πόνου στο στήθος και της δύσπνοιας- το σύνδρομο εμφανίζεται χωρίς να έχουν φραγεί οι αρτηρίες και συχνά χωρίς κανέναν παράγοντα καρδιακού κινδύνου.

Αντ' αυτού, η αριστερή κοιλία της καρδιάς σταματά ξαφνικά να αντλεί σωστά (οι γιατροί δεν κατανοούν ακόμη τον βιολογικό μηχανισμό που προκαλεί αυτή τη διαταραχή) και στη συνέχεια ένα μέρος της καρδιάς πρήζεται, με αποτέλεσμα να μοιάζει με Takotsubo, μια ιαπωνική κατσαρόλα που χρησιμοποιούν στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου για να πιάσουν χταπόδια, όπως αναφέρει το Women's Health.

Χρειάστηκαν δεκαετίες για να αρχίσουν οι γιατροί να κατανοούν την πάθηση. Αρχικά, πολλοί απέδιδαν το Takotsubo ως κρίση πανικού ή το διέγνωσαν λανθασμένα ως πραγματική καρδιακή προσβολή (κάτι που είχε ως αποτέλεσμα οι ασθενείς να λαμβάνουν φάρμακα για να θεραπεύσουν μια πάθηση που δεν είχαν).

«Μερικοί κλινικοί γιατροί δεν ήταν καν πεπεισμένοι ότι υπήρχε στην πραγματικότητα», λέει η Dana Dawson, MD, καθηγήτρια καρδιαγγειακής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν στη Σκωτία και κορυφαία ερευνήτρια του Takotsubo. «Το έκρυβαν κάτω από το χαλί και οι άνθρωποι χαρακτηρίζονταν με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Το αντιμετώπιζαν ως τέτοιο και το άφηναν να περάσει με τα λάθος φάρμακα».

Κατανοώντας ένα μυστηριώδες σύνδρομο

Η λανθασμένη διάγνωση δεν είναι ένα νέο φαινόμενο όσον αφορά τις γυναίκες και τα καρδιακά προβλήματα. Παρά το γεγονός ότι οι καρδιακές παθήσεις κατατάσσονται σταθερά ως η κύρια αιτία θανάτου για τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο -και η νούμερο ένα αιτία θανάτου γυναικών στις ΗΠΑ- η έρευνα δείχνει ότι τα καρδιακά συμπτώματα στις γυναίκες είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν λανθασμένα ή να μη διαγνωστούν καθόλου, με συχνά καταστροφικές συνέπειες.

Καθώς δεν υπάρχει μία επίσημη διαγνωστική εξέταση για το σύνδρομο Takotsubo, οι γιατροί βασίζονται σε μια διαδικασία αποκλεισμού, συχνά πραγματοποιώντας πολλαπλές εξετάσεις και ολοκληρώνοντας προηγμένη απεικόνιση καρδιάς για να αποκλείσουν πρώτα μια καρδιακή προσβολή και άλλα κοινά καρδιακά προβλήματα.

Το σύνδρομο Takotsubo καταγράφηκε για πρώτη φορά επιστημονικά στην Ιαπωνία το 1990, αλλά δεν έγινε ευρέως γνωστό από τους γιατρούς μέχρι 15 χρόνια αργότερα, όταν μια ομάδα γιατρών δημοσίευσε μια μελέτη στο The New England Journal of Medicine, η οποία εξέταζε 19 ασθενείς που παρουσίασαν δυσλειτουργία στην αριστερή καρδιακή κοιλία μετά από «αιφνίδιο συναισθηματικό στρες».

Ένα σπάνιο σύνδρομο

Το σύνδρομο είναι αρκετά σπάνιο. Μελέτες εκτιμούν ότι αντιπροσωπεύει μόνο περίπου το 2 έως 3% όλων των ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο και έως και 6% των γυναικών ασθενών που αναζητούν βοήθεια για ύποπτες καρδιακές προσβολές.

Ωστόσο, τα κρούσματα έχουν αυξηθεί σταθερά από το 2006, με ιδιαίτερη αύξηση μεταξύ των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο Journal of the American Heart Association, ενώ και το ποσοστό των ανδρών με σύνδρομο Takotsubo έχει επίσης αυξηθεί, από περίπου 10% σε 15%, σύμφωνα με δεδομένα από το Διεθνές Μητρώο Takotsubo.

Οι ερευνητές λένε ότι αυτό είναι πιθανώς αποτέλεσμα της βελτίωσης των γιατρών στην αναγνώρισή του σε κλινικό περιβάλλον και της αύξησης των καθημερινών στρεσογόνων παραγόντων στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας.

Γιατί οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση είναι πιο ευάλωτες

Ένα σημαντικό ερώτημα στην κατανόηση του συνδρόμου, έχει να κάνει με το γιατί οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες είναι πιο ευάλωτες, ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία και -το πιο σημαντικό- ποιες θεραπείες λειτουργούν πραγματικά.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν εγκεκριμένες μέθοδοι για την άμεση θεραπεία του Takotsubo, επομένως οι γιατροί κάνουν ό,τι μπορούν για να παρέχουν «υποστηρικτική φροντίδα» στις ασθενείς, η οποία περιλαμβάνει την ελαχιστοποίηση του στρες και τη χορήγηση φαρμάκων που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων που σχετίζονται με την καρδιά.

Και ενώ υπάρχει μια σαφής σύνδεση με το στρες και το Takotsubo, οι ειδικοί πιστεύουν επίσης ότι η εμμηνόπαυση θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας στην ανάπτυξή του, καθώς το σύνδρομο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις γυναίκες.

Τα οιστρογόνα προστατεύουν την καρδιά μιας γυναίκας χαλαρώνοντας τα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνοντας την «καλή» χοληστερόλη, ενώ μειώνουν την «κακή» χοληστερόλη. Καθώς οι γυναίκες πλησιάζουν και περνούν από την εμμηνόπαυση, τα επίπεδα οιστρογόνων αρχίζουν να κυμαίνονται και τελικά να μειώνονται.

Έτσι, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μείωση αυτού του προστατευτικού οιστρογόνου μπορεί να κάνει τις μεγαλύτερες γυναίκες πιο ευάλωτες στην ανάπτυξη Takotsubo. Πράγματι, ο κίνδυνος των γυναικών για υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακές παθήσεις αυξάνεται κατά την εμμηνόπαυση.

Οι διαφορετικοί βιολογικοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούν οι γυναίκες και οι άνδρες για τον έλεγχο της αρτηριακής τους πίεσης μπορεί να παρέχουν μια άλλη ένδειξη, λέει ο C. Noel Bairey Merz, MD, διευθυντής του Κέντρου Καρδιάς Γυναικών Barbra Streisand στο Ιατρικό Κέντρο Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες.

Οι άνδρες εξαρτώνται περισσότερο από το συμπαθητικό νευρικό τους σύστημα -το οποίο χρησιμοποιεί ορμόνες του στρες για να επικοινωνεί με άλλα μέρη του σώματος- για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Οι γυναίκες, αντίθετα, έχουν εναλλακτικά βιολογικά μέσα ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης, συμπεριλαμβανομένων άλλων πτυχών του αυτόνομου νευρικού τους συστήματος και, πιθανώς, οιστρογόνων.

Αλλά αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι γυναίκες που διέρχονται την εμμηνόπαυση είναι πιο ευάλωτες σε καρδιακούς τραυματισμούς, καθώς έχουν λιγότερη τακτική έκθεση σε αυτές τις υπερτάσεις ορμονών του στρες και στη συνέχεια τις βιώνουν με λιγότερα προστατευτικά οιστρογόνα.

Η σύνδεση εγκεφάλου - καρδιάς

Η εξέταση του τρόπου με τον οποίο η καρδιά σχετίζεται με άλλα μέρη του σώματος -ειδικά με τον εγκέφαλο, με τον οποίο έχει μια από καιρό αναγνωρισμένη αλλά πολύπλοκη σύνδεση- θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην αποκρυπτογράφηση του πολύπλοκου κώδικα της πάθησης.

Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει υψηλά ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και άλλων ψυχολογικών διαταραχών μεταξύ ασθενών με Takotsubo -μια σύνδεση που υπάρχει και σε γενικές περιπτώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων. Ωστόσο, μια μελέτη δείχνει ότι αυτή η σύνδεση είναι ισχυρότερη για τους ασθενείς με Takotsubo από ό,τι για τους ασθενείς που παθαίνουν καρδιακή προσβολή και μπορεί να είναι κρίσιμη για την κατανόηση του Takotsubo, λέει η Jelena Templin-Ghadri, MD, μία από τις ερευνήτριες και καρδιολόγος που συνεργάζεται με το Κέντρο Μοριακής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης και την Πανεπιστημιακή Ιατρική Greifswald στη Γερμανία.

Οι γιατροί πιστεύουν πλέον ότι η έκκριση ορμονών του στρες -συμπεριλαμβανομένης της αδρεναλίνης και της ντοπαμίνης- βλάπτει την καρδιά. Μάλιστα, η Δρ. Templin-Ghadri και άλλοι επιστήμονες που εργάζονται στο InterTAK Registry διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με το σύνδρομο συχνά έχουν ανωμαλίες στο μεταιχμιακό τους σύστημα, ένα μέρος του εγκεφάλου που ρυθμίζει τις συναισθηματικές και στρεσογόνες αντιδράσεις.

Τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι η αυξημένη δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια συναισθηματικού ή σωματικού στρες μπορεί να ενεργοποιήσει το αυτόνομο νευρικό σύστημα να στείλει μια έκκριση ορμονών του στρες σε όλο το σώμα, η οποία μπορεί να προκαλέσει αποδυνάμωση της καρδιάς.