Ο Πάπας Λέων στο Μπλε Τζαμί και όχι στην Αγία Σοφία: Γιατί «σπάει» τη διπλωματική παράδοση
Η επίσκεψη του Πάπα Λέοντα στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας περισσότερη αμηχανία θα προκαλούσε, παρά θετικό αντίκτυπο
Το Μπλε Τζαμί ή Σουλτάν Αχμέτ όπως αλλιώς ονομάζεται, επισκέπτεται σήμερα το πρωί ο Πάπας Λέων ΙΔ’. Το Σουλτάν Αχμέτ είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό. Βρίσκεται δίπλα στην Αγία Σοφία και είναι ορατό και από την ευρωπαϊκή και από την ασιατική πλευρά.
Μπορεί να έχει μικρότερο τρούλο από την Αγία Σοφία και τον μισό της όγκο, ωστόσο φέρει έξι μιναρέδες που ορίζουν το ιδιαίτερο και πολύ χαρακτηριστικό περίγραμμα του. Στέκεται στο σημείο που άλλοτε βρισκόταν το Κάθισμα, το κτίριο του Μεγάλου Παλατίου από όπου οι αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εμφανίζονταν στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.
Η επίσκεψη του Πάπα Λέοντα στο Μπλε Τζαμί «σπάει» μια διπλωματική παράδοση πενήντα ετών. Το επίσημο πρόγραμμα, το οποίο αναφέρει λεπτομερώς την επίσκεψή του στο τζαμί, δεν περιλαμβάνει καμία στάση στην γειτονική Αγία Σοφία, μία παράλειψη που έχει προσελκύσει την προσοχή θρησκευτικών παρατηρητών και δημοσιογράφων. Η απόφαση είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, καθώς κάθε Πάπας από τον Παύλο ΣΤ' και μετά είχε επισκεφθεί τον χώρο.
Μια προσευχή που προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο
Η παράδοση της παπικής επίσκεψης στην Αγία Σοφία ξεκίνησε με τον Πάπα Παύλο ΣΤ' το 1967, ο οποίος, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, είχε κατακλυστεί από συγκίνηση και προσευχήθηκε, κάτι που προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο με την Τουρκία, μιας και τότε η Αγία Σοφία είχε μετατραπεί σε μουσείο.
Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' την επισκέφθηκε το 1979. Ο Πάπας Βενέδικτος Ιστ' την επισκέφθηκε το 2006. Ο πιο πρόσφατος παπικός επισκέπτης ήταν ο Πάπας Φραγκίσκος το 2014. Όλοι τους όμως ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί μετά την «γκάφα» του Παύλου Στ΄και δεν ξέφυγαν ούτε γράμμα από το πρωτόκολλο που προέβλεπε ότι η περιήγηση την Αγία Σοφία θα είχε ιστορικό περίγραμμα.
Μάλιστα, ο Βενέδικτος επισκέφθηκε το Μπλε Τζαμί και προσευχήθηκε με τον μουφτή για να «σπάσει» έναν άλλο πάγο, την ενόχληση που είχε προκαλέσει μια πρόσφατη ομιλία του που ερμηνεύτηκε ως κριτική στο Ισλάμ.
Η μετατροπή σε τζαμί που ενόχλησε και το Βατικανό
Στο σήμερα, ο Πάπας Λέων -και πάλι για διπλωματικούς λόγους- παραλείπει την επίσκεψη στην Αγία Σοφία. Η μετατροπή της σε τζαμί -τον Ιούλιο του 2020- είχε προκαλέσει την αντίδραση και του Βατικανού.
Ο Πάπας Φραγκίσκος αυθόρμητα είχε πει λίγες ημέρες μετά την πρώτη μουσουλμανική προσευχή στο σύμβολο της ορθοδοξίας ότι «οι σκέψεις μου πηγαίνουν στην Κωνσταντινούπολη. Σκέφτομαι την Αγία Σοφία, και είμαι πολύ λυπημένος».
Η επίσκεψη του Πάπα Λέοντα δεν θα ήταν και επικοινωνιακά αποτελεσματική. Εδώ και μήνες ο ναός είναι εργοτάξιο» με τεράστιες χαλύβδινες σκαλωσίες να υψώνονται προς τον κεντρικό τρούλο που θα συντηρηθεί, καθώς υπάρχουν φόβοι για την στατικότητά του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τον σάλο που προκλήθηκε από την παρουσία βαρέων γερανοφόρων οχημάτων στο εσωτερικό του βυζαντινού καθεδρικού ναού και τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν για το ενδεχόμενο πρόκλησης ανυπολόγιστων βλαβών.
Αν κανείς προσθέσει και τις παρεμβάσεις των τουρκικών αρχών με την κάλυψη των ψηφιδωτών του Λέοντα με τον Παντοκράτορα πάνω από την αυτοκρατορική πύλη και τα πανιά που κρύβουν την Πλατυτέρα πάνω από την αψίδα του άλλοτε ιερού βήματος τότε η επίσκεψη του Πάπα Λέοντα στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας περισσότερη αμηχανία θα προκαλούσε, παρά θετικό αντίκτυπο.
Η σημασία της Αγίας Σοφίας για τον Χριστιανισμό
Για τον χριστιανικό κόσμο, ιδιαίτερα την Ορθόδοξη Εκκλησία, η Αγία Σοφία είναι πολύ περισσότερο από ένα κτίριο. Είναι ένα βαθύ και έντονα συμβολικό μνημείο. Χτισμένη από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α' τον 6ο αιώνα, η Αγία Σοφία υπήρξε η μεγαλύτερη χριστιανική εκκλησία για σχεδόν χίλια χρόνια και αποτελεί ένα ισχυρό αρχιτεκτονικό σύμβολο της ενότητας της πρώιμης Χριστιανικής Εκκλησίας.
Το Μεγάλο Σχίσμα και η Αγία Σοφία
Ο ναός υπήρξε το σκηνικό μίας από τις πιο καθοριστικές στιγμές της χριστιανικής ιστορίας, του Μεγάλου Σχίσματος μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας. Το 1054, ο Καρδινάλιος Ουμβέρτος, εκ μέρους της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, εναπόθεσε τον Παπικό Αφορισμό στον βωμό της Αγίας Σοφίας, επισημοποιώντας τον μόνιμο χωρισμό μεταξύ Καθολικισμού και Ορθοδοξίας.
Η απόφαση του Πάπα Λέοντα ΙΔ' να μην επισκεφθεί τον ναό, επομένως, δεν είναι απλώς μια επιλογή προγράμματος, αλλά μια βαρυσήμαντη δήλωση που αναγνωρίζει τα σύνθετα, συχνά επώδυνα, στρώματα της ιστορίας και της θρησκευτικής ταυτότητας που ορίζουν πλέον τον χώρο, κάτω από τον εντυπωσιακό τρούλο της Αγίας Σοφίας που δημιούργησαν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος για τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό.
