Οι μέλισσες και οι πεταλούδες της Ευρώπης σε κίνδυνο – Τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση

Ο συναγερμός για τους πολύτιμους επικονιαστές της Ευρώπης χτυπάει ξανά – και αυτή τη φορά πιο δυνατά από ποτέ. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), ο αριθμός των άγριων ειδών μελισσών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση έχει περισσότερο από διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, ενώ οι απειλούμενες πεταλούδες έχουν σχεδόν διπλασιαστεί.

Σύμφωνα με τον Guardianτουλάχιστον 172 είδη μελισσών από τα 1.928 που ζουν στην Ευρώπη βρίσκονται πλέον σε κίνδυνο. Αντίστοιχα, οι πεταλούδες που απειλούνται με εξαφάνιση αυξήθηκαν από 37 σε 65 μέσα σε μόλις 14 χρόνια. Ένα είδος, το Pieris wollastoni (γνωστό ως Madeiran large white), έχει ήδη χαθεί για πάντα.

«Πέρα από την ομορφιά τους, οι μέλισσες και οι πεταλούδες είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία, τα τρόφιμα και τις οικονομίες μας, καθώς επικονιάζουν τα φυτά που μας τρέφουν», δήλωσε η γενική διευθύντρια της IUCN, Grethel Aguilar.

 Οι αιτίες της καταστροφής – Από τα φυτοφάρμακα έως την κλιματική κρίση

Οι ειδικοί προειδοποιούν πως η πτώση των πληθυσμών οφείλεται κυρίως στην καταστροφή των οικοτόπων από την εντατική γεωργία και την εγκατάλειψη της γης, στη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων (ακόμη και απαγορευμένων νεονικοτινοειδών), καθώς και στην αποστράγγιση υγροτόπων και την υπερβόσκηση.

Η κλιματική κρίση  αποτελεί πλέον καθοριστικό παράγοντα: πάνω από το 50% των απειλούμενων πεταλούδων στην Ευρώπη πλήττονται άμεσα από την υπερθέρμανση του πλανήτη, διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με πριν από δέκα χρόνια.

Αν εξαφανιστούν οι άγριες μέλισσες, πολλά είδη φυτών, λιβάδια και ορχιδέες θα χαθούν μαζί τους», προειδοποιεί ο Δρ Denis Michez, επικεφαλής της μελέτης.

Είδη στο χείλος της εξαφάνισης

Ανάμεσα στα πιο απειλούμενα είδη:

• 15 είδη βομβίνων (bumblebees), που επικονιάζουν φασόλια, μπιζέλια και τριφύλλι.
• 14 είδη cellophane bees, που βοηθούν στην επικονίαση δέντρων όπως οι ιτιές και οι σφένδαμοι.
• Το Simpanurgus phyllopodus, η μοναδική ευρωπαϊκή μέλισσα του γένους της, θεωρείται πλέον κρίσιμα απειλούμενη.

Οι ορεινές πεταλούδες της νότιας Ευρώπης κινδυνεύουν περισσότερο: το Nevada grayling και το Andalusian anomalous blue στην Ισπανία, αλλά και το Karpathos grayling στην Ελλάδα, δοκιμάζονται από ξηρασία και πυρκαγιές.

Στον ευρωπαϊκό βορρά, η απόψυξη της Αρκτικής αλλάζει το τοπίο: τα δέντρα εξαπλώνονται προς τα βόρεια, οι τάρανδοι δεν μπορούν να κινηθούν σε πάγους που λιώνουν και οκτώ είδη πεταλούδων βρίσκονται ένα βήμα πριν την εξαφάνιση.

Η ελπίδα ανθίζει – Μπορεί να σωθεί ο κύκλος της ζωής

Ο Martin Warren, συντονιστής της έρευνας για τις πεταλούδες, υπογραμμίζει ότι το ανθισμένο γρασίδι και τα λιβάδια – το βασικό τους καταφύγιο – εξαφανίζονται ταχύτατα. Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα: «Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την αποκατάσταση της φύσης υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να αναστρέψουν την πτώση των πληθυσμών επικονιαστών έως το 2030. Το θετικό είναι ότι η ευαισθητοποίηση αυξάνεται. Τώρα πρέπει να δράσουμε.»

Πρακτικές λύσεις, όπως η δημιουργία ανθισμένων ζωνών γύρω από καλλιέργειες, μπορούν να βοηθήσουν χωρίς να μειώσουν την παραγωγή – αντιθέτως, να την ενισχύσουν.

Η Επίτροπος Περιβάλλοντος της Ε.Ε. Jessika Roswall χαρακτήρισε την κατάσταση «οικτρή» και τόνισε ότι «επείγει συλλογική δράση». Η Ε.Ε. έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή σύστημα πανευρωπαϊκής παρακολούθησης για τους επικονιαστές.

Το οικολογικό ντόμινο δεν σταματά στις μέλισσες

Η κρίση δεν περιορίζεται στις μέλισσες και τις πεταλούδες. Η πρώτη ευρωπαϊκή έρευνα για τις hoverflies το 2022 αποκάλυψε ότι 37% των ειδών τους κινδυνεύουν επίσης με εξαφάνιση.
Ένα οικολογικό ντόμινο που, αν δεν σταματήσει άμεσα, απειλεί τη βιοποικιλότητα, τη γεωργία και την ίδια μας την τροφή.