Από το 2003 και την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το Σπιρτόκουτο, ο Γιάννης Οικονομίδης μας έχει δώσει κινηματογράφο για γερά στομάχια. Ιδιοσυγκρασιακός και τολμηρός, βασίζεται σε ήρωες που είναι χαμένοι στη μίζερη πραγματικότητα τους και από την οποία δεν κάνουν προσπάθεια να ξεφύγουν. Με ωμότητα, ένταση και απόλυτη προσήλωση στη λεπτομέρεια, χτίζει ιστορίες για μικρόκοσμους που οι περισσότεροι αγνοούμε. 

Οι διάλογοί των πρωταγωνιστών –η τελική πινελιά στην τέχνη του, που τον έχει κάνει έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους δημιουργούς– είναι μακροσκελείς, σκληροί και λειτουργούν σαν ενσάρκωση βίαιων ενστίκτων και συναισθημάτων. Με αυτό το υλικό οι ηθοποιοί του έχουν τη δυνατότητα να παραδώσουν ερμηνείες που ξεφεύγουν από κάθε σύμβαση –κάτι μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφου. 

Ο Οικονομίδης δεν ενδιαφέρεται για την εξιδανίκευση· τον ενδιαφέρει η ενέργεια της σκηνής είτε πρόκειται για μια οικογενειακή διαφωνία είτε για μια εκτέλεση ενός πληρωμένου δολοφόνου. Σύμμαχός του είναι τα τοπία τα οποία λειτουργούν υποβλητικά, προσδίδοντας στη σκηνή το απαιτούμενο βάρος. Ενόψει, λοιπόν, της «Σπασμένης Φλέβας», που προβάλλεται στις αίθουσες από 27 Νοεμβρίου, κάναμε μια αναδρομή στις ταινίες του και τις βάλαμε σε μια απόλυτα υποκειμενική σειρά με βάση το συναίσθημα που μας μετέφερε.

5. Μαχαιροβγάλτης (2010)

Λιγότερα λόγια, περισσότερη εικόνα, ένα πορτρέτο των δυτικών προαστίων και μια ανατρεπτική ερωτική ιστορία συνθέτουν τον πιο σινεφίλ Οικονομίδη.  Εδώ ο πρωταγωνιστής φτάνει στα άκρα, αλλά χωρίς κάτι να τον πιέζει όπως στο Σπιρτόκουτο και στην Ψυχή στο Στόμα. Είναι ο τυπικός βολεμένος Νεοέλληνας. Πληρώνεται για να μην κάνει τίποτα, έχει δωρεάν στέγη. Εξίσου βολεμένοι είναι και οι υπόλοιποι χαρακτήρες.

Και όμως, οι σχέσεις τους θα φτάσουν άκρα. Είναι με διαφορά η λιγότερο τυπική ταινία του Οικονομίδη και συνάμα η πιο επιτυχημένη καλλιτεχνικά με επτά βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, μεταξύ των οποίων και εκείνα της καλύτερης ταινίας, καλύτερης σκηνοθεσίας και καλύτερου σεναρίου.

Νο 5 γιατί:

Σαν ταινία είναι έπος, αλλά είναι λίγο πιο σινεφίλ παρά pop και δεν έχει την ένταση των υπολοίπων.

Δες όλη την ταινία

4. Η Ψυχή στο Στόμα (2006)

Κάποιοι θα μείνουν στους ακραίους διαλόγους και είναι αλήθεια ότι η ταινία αντιμετώπισε προβλήματα με τη διανομή της. Η Ψυχή στο Στόμα, όμως, φαίνεται σαν μια αντιπαράθεση μεταξύ της σιωπής (του Ερρίκου Λίτση) και της ψυχολογικής και λεκτικής βίας (όλων των υπόλοιπων χαρακτήρων).

Είναι η ιστορία του δύσμοιρου ανθρωπάκου που βάλλεται από το λούμπεν προλεταριάτο που τον περιβάλλει. Πόσο μπορεί να αντέξει ένας κατά βάση ήρεμος άνθρωπος όταν ζορίζεται από παντού; Πόσο διαδεδομένη είναι η βία στην κοινωνία μας; Εδώ ο Οικονομίδης ανοίγει το κάδρο (ενώ πιο πριν στο Σπιρτόκουτο είχε περιοριστεί στην οικογένεια) και η μπάλα τους παίρνει όλους: εργοδότες, συναδέλφους, συντρόφους, φίλους, όλους. 

Νο 4 γιατί:

Η ταινία είναι γροθιά στο στομάχι τόσο λόγω γλώσσας όσο και των χαρακτήρων, αλλά δεν φτάνει τα επίπεδα πλοκής π.χ. του Σπιρτόκουτου.

Δες όλη την ταινία

3. Το Μικρό Ψάρι (2014)

Ας ξεκινήσουμε ανάποδα. Το νέο νουάρ φιλμ, ατάκες από το οποίο σίγουρα θα έχεις δει στα social media, κέρδισε το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου και διεκδίκησε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2015. Ο Οικονομίδης χρησιμοποιεί τη φόρμα του αστυνομικού θρίλερ και τη συνδυάζει με τους ακραίους διαλόγους και την κοφτερή ματιά στη νεοελληνική κοινωνία.

Ο ήρωας του είναι ένας άνθρωπος που υπομένει τη βία του μεροκάματου και της οικονομίας –γυρισμένο άλλωστε στην οικονομική κρίση– αλλά την ασκεί κιόλας εκτελώντας συμβόλαια θανάτου. Στο δικό του μυαλό και παρότι κολυμπά στα σ…  οι πράξεις του είναι δικαιολογημένες. Το να βγάλει από τη φυλακή τον άνθρωπο στον οποίο χρωστάει πολλά, είναι ένας ηθικός σκοπός που αγιάζει τα μέσα.

Νο 3 γιατί:

Απολαυστικό σινεμά –Το «πιστόλι» είναι κατά βάση ένας άνθρωπος με πολύ ισχυρή ηθική πυξίδα.

Δες όλη την ταινία

2. Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς (2020)

Έρωτας και πολλά πτώματα στην πιο απολαυστική ταινία του Οικονομίδη που [μάντεψε…] καυτηριάζει τη νεοελληνική πραγματικότητα. Αυτή τη φορά ο σκηνοθέτης στρέφει τη ματιά του στην ελληνική επαρχία, όπου ο παράνομος δεσμός μιας συζύγου εργοστασιάρχη και του ιδιοκτήτη ενός νυχτερινού κέντρου προκαλεί καταιγίδα εξελίξεων. Μεταξύ των φόνων βλέπεις τους εκτελεστές να ακούνε Χούλιο Ιγκλέσιας και τους μπράβους να τσακώνονται για ταπεράκια με φαγητό. Αυτή η ισορροπία μεταξύ νουάρ και κωμωδίας κάνουν την «Μπαλάντα» την πιο δύσκολη ταινία του Οικονομίδη.

Νο2 γιατί:

Οι ερωτικές σχέσεις στο σύμπαν του Οικονομίδη είναι βουτηγμένες στη μιζέρια –Αυτή είναι πιο αισιόδοξη και το χιούμορ σπάει λίγο την κατήφεια.

Δες όλη την ταινία

1. Σπιρτόκουτο (2003)

Η ταινία που σύστησε τον Οικονομίδη στο ελληνικό κοινό και αποδόμησε την ελληνική οικογένεια σε 80 λεπτά. Ένταση, λεκτική βία χωρίς σοβαρό λόγο και πάθη. Ο κάθε πρωταγωνιστής είναι χαμένος στον κόσμο του και δεν κάνει καμία προσπάθεια να συνεννοηθεί.

Ειδικά η προδοσία –η μεγαλυτερη σεναριακή ανατροπή της ταινίας– σε κάνει να ταυτιστείς με τον 50άρη οικογενειάρχη που προσπαθεί να στήσει μια επιχείρηση, όταν κανείς γύρω του δεν λέει ένα «ναι ρε φίλε, προχώρα». Ο Ερρίκος Λίτσης και Ελένη Κοκκίδου δίνουν ερμηνείες που «βρωμάνε» Ελλάδα και κουβαλάνε το πνεύμα της ταινίας του Οικονομίδη από την αρχή ως το τέλος.

Νο1 γιατί:

Το «χτίσιμο» μέχρι την κορύφωση της ταινίας είναι μαεστρικό και οι χαρακτήρες πραγματικά οι ένοικοι της διπλανής πόρτας.  

Δες όλη την ταινία