Θεραπεία διαβήτη τύπου 1 χωρίς ινσουλίνη: Ποια ορμόνη «ξεγελά» τον εγκέφαλο και σταματά την ασθένεια
Επιστήμονες φέρνουν στο φως θεραπεία που στοχεύει τον εγκέφαλο και μπορεί να αλλάξει για πάντα τη ζωή των διαβητικών.
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο The Journal of Clinical Investigation δείχνει ότι ο εγκέφαλος παίζει τελικά πολύ πιο κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση του διαβήτη τύπου 1 από όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα, ανοίγοντας το δρόμο για νέες θεραπείες χωρίς καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης.
Η έρευνα πάνω στο αντικείμενο ξεκίνησε το 2011, όταν ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον χορήγησαν την ορμόνη λεπτίνη σε ποντίκια και αρουραίους με διαβήτη τύπου 1. Αν και τα ζώα είχαν ελάχιστη ή καθόλου ινσουλίνη, τα επίπεδα σακχάρου και κετονών στο αίμα τους ομαλοποιήθηκαν γρήγορα και παρέμειναν σταθερά. Το εντυπωσιακότερο ήταν πως ακόμα και όταν οι επιστήμονες προσπάθησαν να τα διαταράξουν, ο οργανισμός επανέφερε τα επίπεδα σε φυσιολογικά όρια, σαν να υπήρχε ένα νέο σύστημα αυτορρύθμισης.
Πώς ο εγκέφαλος παραπλανιέται σε κρίση καυσίμων
Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα και αποστολή της είναι να ενημερώνει τον εγκέφαλο για τα αποθέματα ενέργειας του σώματος. Στο The Brighter Side News, εξηγείται ότι όταν τα επίπεδά της πέφτουν, όπως συμβαίνει στον διαβήτη τύπου 1, ο εγκέφαλος «πιστεύει» πως το σώμα λιμοκτονεί και δίνει εντολή για μαζική κινητοποίηση ενέργειας: το ήπαρ παράγει περισσότερη γλυκόζη και κετόνες, τα λιποκύτταρα απελευθερώνουν λιπαρά οξέα, και ο μεταβολισμός μπαίνει σε κατάσταση πανικού. Το πρόβλημα είναι πως όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς την παρουσία της ινσουλίνης, που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έβαζε «φρένο» στη διαδικασία.
Έτσι, το σώμα γεμίζει καύσιμα, τα επίπεδα σακχάρου εκτοξεύονται, οι κετόνες συσσωρεύονται και ο οργανισμός μπαίνει σε κατάσταση αφυδάτωσης και μεταβολικής κρίσης. Οι νεφροί αδυνατούν να αποβάλουν το περίσσιο σάκχαρο, τα οξέα συσσωρεύονται και το σώμα ενεργοποιεί ορμόνες στρες όπως την επινεφρίνη. Η εν λόγω κατάσταση, που ονομάζεται διαβητική κετοξέωση, μέχρι πρότινος θεωρείτο αποτέλεσμα απλώς της έλλειψης ινσουλίνης, όμως πλέον υποστηρίζεται πως ξεκινά από εσφαλμένες εντολές του εγκεφάλου.
Η νέα θεώρηση
Η νέα θεωρία που προτείνουν οι ερευνητές είναι πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο ορμονικό, αλλά και εγκεφαλικό: ο εγκέφαλος αντιδρά σαν να υπάρχει έλλειψη ενέργειας, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει περίσσεια. Αν όμως μπορούσε ο εγκέφαλος να «πειστεί» πως όλα είναι υπό έλεγχο, θα μπορούσε να ανακόψει την κρίση. Αυτό φαίνεται να πετυχαίνει η λεπτίνη, η οποία, όταν χορηγείται σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου των τρωκτικών, εξουδετερώνει την κρίσιμη αντίδραση και επαναφέρει τη μεταβολική ισορροπία — ακόμη και χωρίς την παρουσία ινσουλίνης.
Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά και ανοίγουν τον δρόμο για μια εντελώς νέα θεώρηση της θεραπείας του διαβήτη τύπου 1. Αν καταστεί δυνατή η χορήγηση λεπτίνης — ή ουσιών που μιμούνται τη δράση της — στον ανθρώπινο εγκέφαλο, τότε ίσως να μην είναι απαραίτητες οι καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης. Ήδη οι επιστήμονες ετοιμάζουν αιτήματα έγκρισης κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να αναπαράγουν τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα των πειραμάτων.
Το παρόν και το μέλλον της θεραπείας
Προς το παρόν, η χορήγηση λεπτίνης στον εγκέφαλο είναι τεχνικά δύσκολη και απαιτεί παρεμβατικούς τρόπους. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα εργάζεται πυρετωδώς για να αναπτύξει ασφαλείς μεθόδους μεταφοράς φαρμάκων στον εγκέφαλο, χωρίς χειρουργικές επεμβάσεις. Εν τω μεταξύ, η αύξηση της λεπτίνης στο αίμα δείχνει να μειώνει τις κετόνες, αλλά όχι το σάκχαρο. Αυτό υποδηλώνει ότι χρειάζονται πιο στοχευμένες μέθοδοι ώστε να επιτευχθεί πλήρης θεραπευτική δράση.
Για περισσότερο από έναν αιώνα, η θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 βασιζόταν αποκλειστικά στην ινσουλίνη. Η ανακάλυψή της έφερε επανάσταση στην ιατρική, αφού έσωσε αναρίθμητες ζωές αποτρέποντας τη διαβητική κετοξέωση — μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός, αδυνατώντας να χρησιμοποιήσει γλυκόζη, καταφεύγει στην καύση λίπους, προκαλώντας συσσώρευση οξέων στο αίμα. Με την αξιοποίηση της λεπτίνης στον αγώνα κατά του διαβήτη, το παιχνίδι θα αλλάξει για άλλη μια φορά, με σαφέστατο όφελος: να μετατοπιστεί η αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 1 από τη λογική της απλής αντικατάστασης της ινσουλίνης, σε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα περιλαμβάνει και τη ρύθμιση της αντίληψης του εγκεφάλου για τα ενεργειακά αποθέματα του οργανισμού.
