Τράπεζα της Ελλάδος: Γιατί μία προσωρινή μείωση στον ΦΠΑ δεν ρίχνει τις τιμές

Ο χαμηλός βαθμός ανταγωνισμού και οι στρεβλώσεις της ελληνικής αγοράς περιορίζουν τον αντίχτυπο στις τιμές μίας μεμονωμένης και προσωρινής μείωσης των συντελεστών του ΦΠΑ και μόνο αν το μέτρο είναι μόνιμο και ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πακέτο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα οδηγήσει σε σημαντική και διατηρήσιμη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.

Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης της Τράπεζα της Ελλάδος που δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου και η οποία εξετάζει τις επιδράσεις μιας προσωρινής μείωσης του ΦΠΑ στον πληθωρισμό.

Προτεραιότητα η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού

Στη μελέτη που εκπόνησαν οι οικονομολόγοι Γεώργιος Παλαιοδήμος και Δημήτρης Παπαγεωργίου επισημαίνεται ότι η αποτελεσματικότητα μιας μεμονωμένης, προσωρινής μείωσης του ΦΠΑ ως μέτρου περιορισμού του πληθωρισμού στην ελληνική οικονομία είναι σημαντικά περιορισμένη.

Αντιθέτως, παρατηρείται σημαντική και διατηρήσιμη αποκλιμάκωση του Πληθωρισμός  όταν η μείωση του ΦΠΑ συνοδεύεται από διαρθρωτικά μέτρα που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και περιορίζουν τις στρεβλώσεις στην οικονομία. Επιπλέον, οι μόνιμες μειώσεις του ΦΠΑ αποδεικνύονται πιο αποτελεσματικές από τις προσωρινές, καθώς ενισχύουν την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής και επηρεάζουν θετικά τις προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Οι συντάκτες σημειώνουν ότι τα ευρήματα της μελέτης αναδεικνύουν το ρόλο των διαρθρωτικών και θεσμικών χαρακτηριστικών στον τρόπο με τον οποίο οι μεταβολές του ΦΠΑ επηρεάζουν τον πληθωρισμό και αναφέρουν μεταξύ άλλων τα εξής:

• όταν οι μειώσεις του ΦΠΑ συνοδεύονται από πολιτικές που ενισχύουν τον ανταγωνισμό στην αγορά προϊόντων, οι αποπληθωριστικές επιδράσεις καθίστανται σημαντικές και διατηρήσιμες. Παράλληλα, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η μετακύλιση των μειώσεων του ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή βραχυπρόθεσμα είναι μερική και εκτιμάται μεταξύ 19% και 25%.
• η επίδραση της μείωσης του ΦΠΑ στις τιμές εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διάρκεια της εφαρμογής του μέτρου. Εκτιμάται ότι μια μόνιμη μείωση του ΦΠΑ σχεδόν διπλασιάζει τη μετακύλιση στις τιμές σε σύγκριση με μια προσωρινή μείωση. Αντιθέτως, σε οικονομίες με υψηλό βαθμό δυσκαμψιών στις τιμές και τους μισθούς ή με περιορισμένη χρήση εγχώριων εισροών στην παραγωγική διαδικασία, η αποτελεσματικότητα της μείωσης του ΦΠΑ στον περιορισμό των πληθωριστικών πιέσεων είναι ασθενέστερη.
• το γενικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η μείωση του ΦΠΑ, από μόνη της, δεν επαρκεί ως εργαλείο για την αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων στην ελληνική οικονομία, καθώς η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ευρύτερο θεσμικό και διαρθρωτικό περιβάλλον. Η αξιοποίηση του ΦΠΑ ως αποτελεσματικού μέσου αποπληθωριστικής παρέμβασης προϋποθέτει την ένταξή του σε ένα ευρύτερο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής, το οποίο περιλαμβάνει συμπληρωματικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις. Οι παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να στοχεύουν στην ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών και στη μείωση των στρεβλώσεων στην οικονομία, προκειμένου να ενισχυθεί η μετακύλιση των μέτρων φορολογικής πολιτικής στις τιμές καταναλωτή.

Προθεσμία δύο μηνών για συμμόρφωση

Στο μεταξύ με παραπομπή στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο απειλεί η Κομισιόν την Ελλάδα, το Βέλγιο τη Βουλγαρία την Ισπανία και τη Ρουμανία λόγω έλλειψης ευθυγράμμισης των εθνικών νομοθεσιών τους με τις υποχρεωτικές διατάξεις της οδηγίας 2022/542 για τους συντελεστές ΦΠΑ και δίνει προθεσμία δύο μηνών για συμμόρφωση.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η οδηγία επιτρέπει την ευρύτερη χρήση μειωμένων συντελεστών από τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης μηδενικών συντελεστών για βασικά προϊόντα, όπως τρόφιμα, φάρμακα και προϊόντα που προορίζονται για ιατρική χρήση. Τα πέντε κράτη μέλη δεν κοινοποίησαν την πλήρη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό τους δίκαιο, η οποία θα έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2024.