Ανατροπή: Η επικίνδυνη ασθένεια που διέλυσε τον στρατό του Ναπολέοντα στη Ρωσία δεν ήταν ο τύφος
Ανάλυση αρχαίου DNA αλλάζει όσα ξέραμε για την καταστροφή του στρατού του Ναπολέοντα το 1812.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό bioRxiv, η αιτία που αποδεκατίστηκε η πανίσχυρη στρατιά του Ναπολέοντα μετά την εισβολή της στη Ρωσία το 1812 δεν ήταν ο τύφος. Πρόσφατη ανάλυση DNA από σκελετούς στρατιωτών που βρέθηκαν στη Λιθουανία υποδηλώνει πως άλλες λοιμώξεις, όπως ο παράτυφος και ο υποτροπιάζων πυρετός, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών..
Από τα τέλη Οκτωβρίου έως τα μέσα Δεκεμβρίου του 1812, οι στρατιώτες του Ναπολέοντα περπατούσαν χιλιόμετρα μέσα στο χιόνι, υποφέροντας από πείνα, κρυοπαγήματα και ασθένειες. Οι γιατροί της εποχής ανέφεραν αρκετές παθήσεις, με τον τύφο να θεωρείται ο κυρίαρχος δολοφόνος.
Η αλήθεια μέσα από τα δόντια των στρατιωτών
Ωστόσο, όπως γράφεται στο The Brighter Side News, η νέα γενετική ανάλυση αμφισβητεί αυτή την υπόθεση. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Paris Cité εξέτασαν δόντια από 13 στρατιώτες που είχαν ταφεί σε ομαδικούς τάφους στο Βίλνιους της Λιθουανίας. Με τη χρήση σύγχρονων τεχνικών ανάλυσης αρχαίου DNA, κατάφεραν να εντοπίσουν ίχνη παθογόνων βακτηρίων που υπήρχαν στους οργανισμούς αυτών των ανδρών τη στιγμή του θανάτου τους.
Το εύρημα που τους εξέπληξε ήταν η απουσία γενετικού υλικού του βακτηρίου του τύφου, που για καιρό θεωρούνταν η κύρια αιτία θανάτου. Αντίθετα, εντοπίστηκαν ίχνη του βακτηρίου Salmonella enterica (που προκαλεί παρατυφοειδή πυρετό) και του Borrelia recurrentis, υπεύθυνου για τον υποτροπιάζοντα πυρετό. Και τα δύο προκαλούν σοβαρά συμπτώματα, όπως υψηλό πυρετό, αφυδάτωση, πόνο και εξάντληση.
Πώς οι ασθένειες εξάντλησαν τον στρατό του Ναπολέοντα
Ο παρατυφοειδής πυρετός μεταδίδεται μέσω μολυσμένων τροφών και νερού, ενώ ο υποτροπιάζων πυρετός μεταφέρεται από τις ψείρες –φαινόμενο πολύ πιθανό στις ανθυγιεινές συνθήκες ενός τόσο μεγάλου στρατεύματος. Οι στρατιώτες περνούσαν εβδομάδες χωρίς να αλλάξουν ρούχα, φορώντας στολές γεμάτες παράσιτα, γεγονός που διευκόλυνε τη διάδοση της ασθένειας.
Από τα 13 δείγματα, τέσσερα εμφάνισαν ίχνη παράτυφου και δύο παρουσίασαν υποτροπιάζοντα πυρετό, με ένα άτομο να φέρει και τα δύο παθογόνα. Αν και ο αριθμός των δειγμάτων είναι περιορισμένος, τα ευρήματα ενισχύουν την εκτίμηση πως αυτές οι λοιμώξεις ήταν πιο διαδεδομένες απ’ όσο πιστεύαμε. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η απουσία του τύφου δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν υπήρχε, αφού το αρχαίο DNA φθείρεται με τον χρόνο.
Οι προηγούμενες προσπάθειες ανίχνευσης παθογόνων σε αυτά τα οστά βασίζονταν σε τεχνικές περιορισμένης ακρίβειας. Η νέα μεθοδολογία επιτρέπει τη σύγκριση κάθε DNA αποτυπώματος με εκτενείς βάσεις δεδομένων μικροβίων, διασφαλίζοντας ότι πρόκειται για αυθεντικά, αρχαία δείγματα και όχι σύγχρονη μόλυνση.
Τα επόμενα βήματα των ερευνητών
Φυσικά, για να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα απαιτείται μελέτη σε πολύ μεγαλύτερο δείγμα, όπως τονίζουν και οι επιστήμονες. Οι ομαδικοί τάφοι στο Βίλνιους περιλαμβάνουν πάνω από 3.000 σκελετούς στρατιωτών που δεν σκοτώθηκαν στη μάχη, αλλά πέθαναν από τις κακουχίες και τις επιδημίες κατά την υποχώρηση.
Το συνολικό συμπέρασμα της έρευνας είναι πως η κατάρρευση της στρατιάς του Ναπολέοντα δεν οφειλόταν μόνο στο κρύο ή στον εχθρό, αλλά και σε πλήθος ασθενειών που εξάντλησαν τους άνδρες σε σημείο κατάρρευσης. Ο συνδυασμός πείνας, κόπωσης, ψύχους και των λοιμώξεων αποδείχθηκε ολέθριος για το στράτευμα.
