Χώρα ηλικιωμένων η Ελλάδα - Αποκαλυπτικά στοιχεία της Eurostat για το δημογραφικό

Στις 1 Ιανουαρίου 2024, ο πληθυσμός της ΕΕ εκτιμήθηκε σε 449,3 εκατομμύρια άτομα. Τα παιδιά 0–14 ετών αντιπροσώπευαν το 14,6% (Πίνακας 1), ενώ οι κάτοικοι θεωρούμενοι σε ηλικία εργασίας (15–64 ετών) αποτελούσαν το 63,8%. Οι ηλικιωμένοι (65 ετών και άνω) είχαν μερίδιο 21,6% (αύξηση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το προηγούμενο έτος και 2,9 μονάδων σε σύγκριση με πριν από 10 χρόνια). Για σύγκριση, το 2023 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 14,8%, 63,8% και 21,3%.

Σε επίπεδο κρατών‑μελών, τα υψηλότερα ποσοστά παιδιών το 2024 καταγράφηκαν στην Ιρλανδία (18,9%), στη Σουηδία (17,1%) και στη Γαλλία (17,0%), ενώ τα χαμηλότερα στην Ιταλία (12,2%), στη Μάλτα (12,3%) και στην Πορτογαλία (12,8%). Σε σύγκριση με το 2023, μόνο η Ουγγαρία και η Αυστρία διατήρησαν σταθερό μερίδιο παιδιών, ενώ σε όλες τις υπόλοιπες χώρες μειώθηκε. Όσον αφορά το μερίδιο των ηλικιωμένων, τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίστηκαν στην Ιταλία (24,3%), την Πορτογαλία (24,1%), τη Βουλγαρία (23,8%), τη Φινλανδία (23,4%), την Ελλάδα (23,3%) και την Κροατία (23,0%), ενώ τα χαμηλότερα στο Λουξεμβούργο (15,0%) και την Ιρλανδία (15,5%). Το μερίδιο των ηλικιωμένων αυξήθηκε σε 26 χώρες και μόνον στη Μάλτα μειώθηκε σε σύγκριση με το 2023.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat η δομή πληθυσμού στην ΕΖΕΣ και στις χώρες υποψήφιες ακολουθούσε παρόμοια τάση, με εξαίρεση την Ισλανδία (υψηλό μερίδιο παιδιών 18,3% και χαμηλό των ηλικιωμένων 15,6%). Η Τουρκία, η Γεωργία και το Μαυροβούνιο εμφάνιζαν επίσης σχετικά χαμηλό μερίδιο ηλικιωμένων (10,2%, 16,2% και 16,7% αντίστοιχα), αλλά η τάση γήρανσης είναι εμφανής και σε αυτές τις χώρες.

Η διάμεση ηλικία είναι υψηλότερη στην Ιταλία και χαμηλότερη στην Ιρλανδία

Η διάμεση ηλικία στην ΕΕ αυξήθηκε στα 44,7 έτη την 1η Ιανουαρίου 2024, που σημαίνει ότι το 50% του πληθυσμού ήταν άνω των 44,7 ετών και το άλλο μισό νεότερο. Ανά κράτος‑μέλος κυμαινόταν από 39,4 έτη στην Ιρλανδία έως 48,7 έτη στην Ιταλία, επιβεβαιώνοντας τη σχετικά νεαρή – και αντίθετα γηραιή – δομή.

Από το 2014 έως το 2024 η διάμεση ηλικία της ΕΕ αυξήθηκε κατά 2,2 χρόνια (0,22 έτη ετησίως), από 42,5 σε 44,7. Αυξήθηκε σε σχεδόν όλες τις χώρες, περισσότερο (κατά 4 χρόνια) σε Ιταλία, Σλοβακία, Ελλάδα και Πορτογαλία, ενώ σημείωσε μικρή μείωση σε Γερμανία (από 45,6 σε 45,5) και Μάλτα (από 40,5 σε 39,8). Το μεγαλύτερο άλμα κατέγραψε η Μολδαβία (+6,3 έτη). Ανάμεσα στο 2023 και το 2024, η διάμεση ηλικία αυξήθηκε σε 19 κράτη‑μέλη, σε 3 χώρες ΕΖΕΣ και σε όλες τις υποψήφιες χώρες, μειώθηκε σε Γερμανία, Μάλτα και Φινλανδία, και παρέμεινε σταθερή σε Δανία, Κροατία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία.

Περίπου 3,0 άτομα εργασίας για κάθε άτομο 65+

Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (old‑age dependency ratio) στην ΕΕ ήταν 33,9% την 1η Ιανουαρίου 2024, δηλαδή λίγο πάνω από 3 άτομα εργασίας για κάθε άτομο 65 ετών και άνω. Ο χαμηλότερος ήταν στο Λουξεμβούργο (21,7%) και στην Ιρλανδία (23,6%), όπου αντιστοιχούσαν σχεδόν 5 εργαζόμενοι ανά ηλικιωμένο, ενώ ο υψηλότερος στην Ιταλία (38,4%), τη Βουλγαρία (38,2%) και την Πορτογαλία (38,2%), με λιγότερους από 3 εργαζόμενους ανά ηλικιωμένο. Από 2023 σε 2024 ο δείκτης αυξήθηκε κατά 0,5 μονάδες (από 33,4% σε 33,9%), αυξήθηκε σε 25 χώρες‑μέλη, μειώθηκε στη Μάλτα και παρέμεινε αμετάβλητος στη Φινλανδία.

Ο συνολικός δείκτης εξάρτησης (young‑plus‑old dependency ratio) ήταν 56,8%, δηλαδή περίπου 2 εργαζόμενοι για κάθε εξαρτώμενο (παιδί ή ηλικιωμένο). Ο χαμηλότερος συνολικός δείκτης καταγράφηκε στη Μάλτα (44,3%) και ο υψηλότερος στη Γαλλία (62,3%). Τη δεκαετία 2014–2024, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων αυξήθηκε κατά 5,6 μονάδες και ο συνολικός κατά 5,2.

Παρελθόν και μελλοντικές τάσεις δημογραφικής γήρανσης

Η δημογραφική γήρανση αποτελεί μακροπρόθεσμη τάση που άρχισε δεκαετίες πριν στην Ευρώπη. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην αύξηση του μεριδίου των ηλικιωμένων και τη μείωση των ατόμων εργασίας.

Οι πληθυσμιακές πυραμίδες  δείχνουν την κατανομή κατά φύλο και πενταετείς ηλικιακές ομάδες. Η πυραμίδα του 2024 έχει στενή βάση (λόγω χαμηλής γονιμότητας) και ρόμβο στο κέντρο, καθώς οι «baby boomers» (μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) πλέον ανέρχονται στην ομάδα των συνταξιούχων. Η βάση έχει στενέψει σε σχέση με το 2009, ενώ η «κοιλιά» της πυραμίδας κινείται προς τα πάνω.

Μέσα στη δεκαετία 2014–2024, το μερίδιο 65+ αυξήθηκε κατά 5,6 μονάδες στην ΕΕ, κατά 4,9 στη Σλοβακία, 4,5 στην Κροατία, 4,3 στη Σλοβενία, αλλά μόλις 0,8 στη Μάλτα, 0,9 στο Λουξεμβούργο και 1,2 στη Σουηδία.

Για τις μελλοντικές τάσεις, οι πιο πρόσφατες προβολές της Eurostat (άνοιξη 2023) δείχνουν ότι ο πληθυσμός της ΕΕ θα κορυφωθεί στα 453,3 εκατ. περίπου το 2026 και έπειτα θα μειωθεί στα 419,5 εκατ. έως το 2100. Η πυραμίδα του 2100 θα έχει περισσότερο «ομοιόμορφο» σχήμα και στενότερο το μεσαίο τμήμα (45–54 ετών), ενώ το μερίδιο των 65+ θα φτάσει το 32,5% (από 21,6% το 2024). Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων προβλέπεται να σχεδόν διπλασιαστεί από 33,9% σε 59,7% έως το 2100, και ο συνολικός από 56,8% σε 83,9%. Η διάμεση ηλικία θα αυξηθεί κατά 5,5 χρόνια, από 44,7 σε 50,2.

Επιπλέον, το μερίδιο των άνω των 80 ετών αναμένεται να αυξηθεί 2,5 φορές, από 6,1% σε 15,3% του συνολικού πληθυσμού.

Ελλάδα: Ένας στους τέσσερις άνω στων 65 ετών 

Στην Ελλάδα το μερίδιο των ηλικιωμένων (65 ετών και άνω) ανήλθε σε 23,3 % του συνολικού πληθυσμού το 2024, έναντι 21,6 % κατά μέσο όρο στην ΕΕ. . Τα παιδιά 0–14 ετών στην Ελλάδα αντιπροσώπευαν το 13,8 %, λίγο χαμηλότερα από το 14,6 % της ΕΕ. Το ποσοστό του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (15–64 ετών) ήταν 62,6 % στην Ελλάδα, έναντι 63,8 % στην ΕΕ. 
Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (old‑age dependency ratio) στην Ελλάδα υπολογίζεται σε περίπου 37,7 %, υψηλότερος από τον μέσο όρο της ΕΕ (33,9 %).  Η διάμεση ηλικία του ελληνικού πληθυσμού αυξήθηκε κατά 4 χρόνια μεταξύ 2014 και 2024, δείχνοντας έντονη τάση γήρανσης, σε σύγκριση με αύξηση 2,2 ετών κατά μέσο όρο στην ΕΕ.

Σε σύγκριση με άλλες νότιες χώρες, η Ελλάδα δείχνει παρόμοια μοτίβα με την Ιταλία (24,3 % ηλικιωμένοι) και την Πορτογαλία (24,1 %), αλλά μεγαλύτερη γήρανση από χώρες με νεότερο προφίλ όπως η Ιρλανδία (15,5 %) και το Λουξεμβούργο (15,0 %). Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη σχεδιασμού πολιτικών στήριξης του εργατικού δυναμικού και βιώσιμων συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.