Εφιάλτες και πρόωρος θάνατος: Τι αποκαλύπτει νέα μελέτη για τη βιολογική γήρανση
Αν βλέπεις εφιάλτες κάθε βδομάδα, ο κίνδυνος θανάτου πριν τα 70 έτη τριπλασιάζεται, προειδοποιούν επιστήμονες.
Οι εφιάλτες είναι κάτι περισσότερο από άσχημες αναμνήσεις, σύμφωνα με μια νέα μεγάλη μελέτη που παρουσιάστηκε στη European Academy of Neurology Congress 2025. Τα συχνά κακά όνειρα συνδέονται με αυξημένο ρυθμό βιολογικής γήρανσης και πρόωρο θάνατο.
Οι αριθμοί που σοκάρουν
Όπως διαβάζουμε στο IFL Science, οι ερευνητές ανέλυσαν στοιχεία από πάνω από 180.000 ενήλικες και περισσότερα από 2.400 παιδιά, εξετάζοντας πώς οι εφιάλτες και η συχνότητά τους σχετίζονται με δείκτες γήρανσης, όπως το μήκος των τελομερών και οι επιγενετικοί δείκτες. Τα ευρήματα της μελέτης είναι ανησυχητικά: τα συχνά όνειρα τρόμου ίσως «ροκανίζουν» τη ζωή μας.
Οι ενήλικες που έβλεπαν εφιάλτες σε εβδομαδιαία βάση είχαν πάνω από τριπλάσιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου, δηλαδή πριν από την ηλικία των 70 ετών, σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν ή είχαν σπάνια τέτοια όνειρα. Ακόμη και όσοι ανέφεραν μηνιαία εμφάνιση εφιαλτών εμφάνισαν σημάδια ταχύτερης γήρανσης και αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Η σχέση αυτή παρέμεινε ισχυρή ακόμη και μετά τη στάθμιση άλλων γνωστών παραγόντων κινδύνου, όπως του καπνίσματος, της παχυσαρκίας και της καθιστικής ζωής.
Η μελέτη έδειξε ότι περίπου το 40% του αυξημένου κινδύνου θανάτου σχετίζεται άμεσα με την επιτάχυνση της βιολογικής γήρανσης. Αυτό το μοτίβο εντοπίστηκε τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά που έβλεπαν συχνά εφιάλτες. Στα παιδιά, η μέτρηση έγινε με βάση το μήκος των τελομερών, των μικροσκοπικών «καπακιών» του DNA που αποκαλύπτουν πόσο γρήγορα γερνούν τα κύτταρα. Στους ενήλικες, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν επιπλέον επιγενετικά «ρολόγια» για να καταγράψουν τη συνολική βιολογική ηλικία.
Η κακή ποιότητα ύπνου είναι ήδη γνωστό ότι συνδέεται με φθορά του οργανισμού και προβλήματα υγείας. Οι εφιάλτες, όμως, φαίνεται ότι παίζουν σημαντικότερο ρόλο. Δεν είναι απλώς σημάδι κακής ψυχικής κατάστασης – αποτελούν έναν ισχυρό βιοδείκτη για την υγεία του ύπνου και τη συνολική ευεξία. Όταν το σώμα δεν ξεκουράζεται επαρκώς, δεν έχει την ευκαιρία να επισκευάσει τα κύτταρά του, κάτι που επιταχύνει τη φυσική φθορά.
Το σώμα σε κατάσταση μάχης
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι εφιάλτες ενεργοποιούν τον μηχανισμό «μάχης ή φυγής», μια έντονη αντίδραση στρες που περιλαμβάνει αύξηση της κορτιζόλης, της γνωστής ορμόνης του στρες. Η επαναλαμβανόμενη νυχτερινή ενεργοποίηση αυτού του συστήματος οδηγεί σε παρατεταμένη ορμονική διέγερση, με άμεσο αντίκτυπο στην κυτταρική γήρανση. Επιπλέον, η διακοπή του ύπνου εμποδίζει την αποκατάσταση των κυττάρων, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τον οργανισμό.
Όπως εξηγούν οι ειδικοί, ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει τα όνειρα από την πραγματικότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Έτσι, οι εφιάλτες μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άγχους παρόμοια ή και εντονότερα από εκείνα της εγρήγορσης· ο ιδρώτας, η ταχυκαρδία και το απότομα ξύπνημα είναι κοινές εμπειρίες. Αυτός ο κυκλικός μηχανισμός στρες διαβρώνει σταδιακά την υγεία και φθείρει το σώμα.
Το ελπιδοφόρο κομμάτι της έρευνας είναι πως οι εφιάλτες είναι αντιμετωπίσιμοι. Μέτρα όπως η αποφυγή τρομακτικών ταινιών, η σωστή υγιεινή ύπνου, η διαχείριση του στρες και η θεραπεία ψυχικών διαταραχών (π.χ. της κατάθλιψης ή του άγχους) μπορούν να μειώσουν την εμφάνισή τους. Αν τα ευρήματα αυτά επιβεβαιωθούν από περαιτέρω μελέτες, τότε η πρόληψη και θεραπεία των εφιαλτών μπορεί να γίνει μια απλή και οικονομική στρατηγική για την επιβράδυνση της γήρανσης του πληθυσμού.
