Halloween: Η ιστορία της πιο όμορφης «τρομακτικής» γιορτής - Το φετινό μεγάλο event στην Αθήνα

Φαντάσματα, μάγισσες και βέβαια κολοκύθες. Εικόνες που βλέπουμε, όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια, και στην Ελλάδα αυτές τις μέρες, σε διακοσμήσεις, θεματικά πάρτι αλλά και σε γλυκά.

Το Halloween αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς γιορτές του δυτικού κόσμου με «πυρήνα» του τις αγγλοσαξονικές χώρες. Γιορτάζεται τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου κάθε χρόνο, την παραμονή της Ημέρας των Αγίων Πάντων, που είναι η 1η Νοεμβρίου.

Εξάλλου και η ίδια η ονομασία του συνδέεται με αυτήν την ημέρα, καθώς αποτελεί μία συντομογραφία του «All Hallows Eve».

Σύμφωνα με μία κυρίαρχη θεωρία, το Halloween έχει τις απαρχές του στην κέλτικη γιορτή Samhain. Η λέξη αυτή σημαίνει «το τέλος του καλοκαιριού» και τον ερχομό του χειμώνα και συνδεόταν άρρηκτα με το τέλος της συγκομιδής.

Οι Κέλτες πίστευαν ότι εκείνη την ημέρα το πέπλο ανάμεσα στους κόσμους των ζωντανών και των νεκρών ήταν λεπτότερο, με αποτέλεσμα οι νεκροί να μπορούν να επιστρέφουν και να περπατούν εκεί που ζούσαν κάποτε.

Όπως διαβάζουμε στη World History Encyclopedia, η τήρηση της γιορτής -που δεν είχε καμία σχέση με την αναπαράσταση τρομακτικών στοιχείων όπως γίνεται σήμερα- περιλάμβανε την αποθήκευση εφοδίων για τον χειμώνα, τις σφαγές βοοειδών, αλλά και το κάψιμο των οστών τους σε μεγάλες υπαίθριες φωτιές. Κατά τη διάρκεια της γιορτής, γύρω από αυτές τις φωτιές, οι διάφορες κοινότητες των Κελτών συγκεντρώνονταν και μοιράζονταν φαγητά και ποτά, στη μνήμη των νεκρών προγόνων τους καθώς πίστευαν ότι κατά κάποιο τρόπο συμμετείχαν και αυτοί στη γιορτή.

Η παύση των «παγανιστικών» παραδόσεων

Με την εξάπλωση του χριστιανισμού στην Ευρώπη, οι προχριστιανικές γιορτές απέκτησαν μια αντίρροπη δύναμη. Ωστόσο, οι γιορτές αυτές είχαν πολύ σημαντικό κοινωνικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα ο κόσμος να συνεχίζει να τις τηρεί παρά τις εκάστοτε απαγορεύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ο χριστιανισμός ενσωμάτωσε στοιχεία τους και οι γιορτές συνέχιζαν να υπάρχουν με άλλο νόημα.

Το Halloween έγινε νύχτα αγρυπνίας, προσευχής, νηστείας και σπουδής για την προετοιμασία της επόμενης ημέρας που εορτάζονταν οι Άγιοι Πάντες.

Ωστόσο, παραδόσεις και στοιχεία της κέλτικης παράδοσης παρέμειναν. Το άναμμα της φωτιάς ή η περιπλάνηση από σπίτι σε σπίτι με τους επισκέπτες να ζητούν κέικ της ψυχής (soul-cake) σε αντάλλαγμα των προσευχών τους, είναι ορισμένα παραδείγματα, στα οποία διακρίνονται τα προηγούμενα στοιχεία.

Η «άφιξη» στην Αμερική και η εμπορευματοποίηση

Αν και για αιώνες ο εορτασμός του Halloween αφορούσε κυρίως την Ιρλανδία και τη Σκωτία, τον 19ο αιώνα Ιρλανδοί και Σκωτσέζοι μετανάστες έφευγαν μαζικά για τη Βόρεια Αμερική, μεταφέροντας στη νέα τους πατρίδα και το Halloween.

Σταδιακά, η γιορτή απέκτησε πιο κοσμικό αλλά αργότερα και εμπορικό χαρακτήρα. Τα βασικά στοιχεία του Halloween σχετίζονταν τώρα με ανθρώπους να περιφέρονται από σπίτι σε σπίτι γυρεύοντας γλυκά κεράσματα και κρατώντας κολοκύθες-φανάρια του Τζακ.

Το έθιμο της κολοκύθας

Το σκάλισμα της κολοκύθας για την απεικόνιση ενός προσώπου είναι ένα παραδοσιακό στοιχείο που συναντάμε κυρίως στην προνεωτερική Βρετανία (και όχι μόνο), στις κλειστές, αγροτικές κοινωνίας.

Σύμφωνα με την κυρίαρχη θεωρία, η κολοκύθα του Halloween προέρχεται από έναν ιρλανδικό θρύλο. Ο τσιγκούνης Τζακ, ένας μεθύστακας και κατεργάρης, κατόρθωσε να ξεγελάσει τον διάβολο ώστε να μην τον δεχτεί στην κόλαση. Ωστόσο, εξαιτίας της αμαρτωλής ζωής του δεν μπορούσε να μπει στον Παράδεισο.

Μετά τον θάνατό του, περιφερόταν στον κόσμο κρατώντας ένα μικρό φανάρι φτιαγμένο από σκαλισμένο γογγύλι (ένα είδος λαχανικού) με ένα αναμμένο καρβουνάκι στο εσωτερικό του για να φωτίζει το δρόμο του.

Τη νύχτα του Halloween, οι Ιρλανδοί σκάλιζαν γογγύλια και έφτιαχναν πάνω τους πρόσωπα, τοποθετώντας ένα κερί στο εσωτερικό, έτσι ώστε τη νύχτα που το πέπλο μεταξύ ζωής και θανάτου ήταν λεπτότερο, θα μπορούσαν να προστατευθούν από πνεύματα όπως ο τσιγκούνης Τζακ. Αργότερα, το γογγύλι έγινε κολοκύθα, ειδικά στην Αμερική που το έθιμο εξαπλώθηκε και εδραιώθηκε.

Το Halloween σήμερα και στην Ελλάδα

Το Halloween μεταμορφώθηκε με την πάροδο του χρόνου σε μία εξαιρετικά δημοφιλή γιορτή, ειδικά στις ΗΠΑ και την δυτική Ευρώπη. Εκτός από την παραδοσιακή περιπλάνηση -που κάνουν κυρίως τα παιδιά- από σπίτι σε σπίτι, με τη φράση «trick or treat» (φάρσα ή κέρασμα), το Halloween χαρακτηρίζεται από πάρτι μεταμφιέσεων, παρελάσεις, διακοσμήσεις, ενώ τροφοδοτεί συνεχώς την pop culture με τραγούδια, ταινίες και οτιδήποτε σχετίζεται με το υπερφυσικό και το τρομακτικό.

Τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει δυναμικά την εμφάνισή του και στην Ελλάδα. Αρχικά ξεκίνησε να γιορτάζεται από τις κοινότητες που συνδέονται με αγγλοσαξονικές χώρες, σταδιακά όμως φαίνεται ότι αρέσει σε πολύ περισσότερο κόσμο, κυρίως νεαρότερης ηλικίας.

Διάφορα events και πάρτι, για παιδιά αλλά και για μεγάλους, διοργανώνονται τα τελευταία χρόνια, ειδικά στην Αθήνα. Ενώ οι διακοσμήσεις σε καταστήματα αλλά και σε σπίτια είναι πλέον πολύ συχνές.

Φέτος στην Αθήνα διοργανώνεται το πρώτο Halloween Festival στη Δημοτική Αγορά Κυψέλης. Από τις 30 Οκτωβρίου έως τις 2 Νοεμβρίου 2025, η δημοτική αγορά μεταμορφώνεται σε έναν χώρο μόνο με προϊόντα και δραστηριότητες γύρω από το Halloween.

Events, προβολές τρομακτικών ταινιών (με ηθοποιούς που θα σε τρομάζουν κατά τη διάρκεια της προβολής), μεταμφιέσεις, σκάλισμα κολοκύθας, είναι μόνο μερικά από όσα περιλαμβάνει το φεστιβάλ. Τα περισσότερα με δωρεάν είσοδο.

Οι γιορτές, όπως και το Halloween, έχουν τη δική τους ζωή στο χρόνο και συνεχώς αλλάζουν. Μένει όμως το βασικό στοιχείο, να διακόπτουν τη ρουτίνα της καθημερινότητας, δίνοντας χαρά στους ανθρώπους.