Η απειλή Πούτιν μεταμορφώνει ριζικά την Ευρωπαϊκή Ένωση - Πρώτη φορά κοντά σε ιστορικές αποφάσεις

Οι προκλήσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν και η αποστασιοποίηση του Ντόναλντ Τραμπ αναγκάζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να μεταμορφωθεί ριζικά. Η σύνοδος κορυφής των ηγετών της ΕΕ την Τετάρτη 1η Οκτωβρίου στην Κοπεγχάγη δείχνει ότι η Ένωση όπως την γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια.

Όχι μόνο ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη εισέβαλαν στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, ωθώντας τον Τραμπ και τους ηγέτες της ΕΕ να υποστηρίξουν δημοσίως την ιδέα της κατάρριψής τους, αλλά και το ίδιο το αεροδρόμιο της δανικής πρωτεύουσας, στο οποίο θα προσγειωθούν δεκάδες ηγέτες και αξιωματούχοι, υπέστη σημαντικές διαταραχές την περασμένη εβδομάδα λόγω μυστηριωδών drones που η Δανία χαρακτήρισε ως «υβριδική επίθεση».

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει πιέσει για μια άνευ προηγουμένου συζήτηση στη σύνοδο κορυφής σχετικά με τις στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΕ, προχωρώντας πολύ πέρα από την παραδοσιακή εστίαση της Ένωσης στο εμπόριο, την αντιμονοπωλιακή πολιτική και την οικονομία. Μεταξύ των επιλογών που προωθούνται είναι η δημιουργία ενός «τείχους ανίχνευσης drone», ενός συστήματος που θα ανιχνεύει, θα παρακολουθεί και θα καταρρίπτει drone, καθώς και πρωτοβουλίες που θα εξασφαλίζουν την άμεση αντιμετώπιση των αεροσκαφών που εισβάλλουν στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο.

«Η αποστολή μαχητικών αεροσκαφών είναι αρμοδιότητα του ΝΑΤΟ», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ. «Η δουλειά της ΕΕ είναι να είναι έτοιμη να βρίσκεται στη θέση που πρέπει να βρίσκεται όταν πρέπει να ανταποκριθεί - να ενισχύσει την ετοιμότητά της και να διαθέτει τα εργαλεία για να μπορεί να αντιδράσει σε απειλές όταν χρειάζεται, ενισχύοντας τα κοινά εργαλεία και τις ικανότητες ενόψει μιας κοινής απειλής».

Η συνάντηση είναι η πρώτη από τότε που οι 27 ηγέτες της ΕΕ συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες τον Ιούνιο. Στους τρεις μήνες που μεσολάβησαν από τότε είχαμε τη συνάντηση Τραμπ - Πούτιν στην Αλάσκα που έδωσε κάποιες ελπίδες αποκλιμάκωσης, αλλά σύντομα επανήλθαν οι απειλές. Με μια δεύτερη σύνοδο κορυφής προγραμματισμένη για τις Βρυξέλλες στα τέλη Οκτωβρίου, η Ένωση θέλει να λάβει αποφάσεις για την ενίσχυση της άμυνας της Ευρώπης και την παροχή χρημάτων στην Ουκρανία.

Η αναγνώριση του κινδύνου που ενέχει η Μόσχα είναι το εύκολο κομμάτι, το πώς θα ανταποκριθεί μια ΕΕ γεμάτη ανταγωνιστικές προτεραιότητες είναι ένα άλλο. Τουλάχιστον μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα βασικό σημείο: να μην κάνουν τίποτα που να αυξάνει την πιθανότητα ενός ολοκληρωτικού πολέμου.

«Η πρόκληση για τους Ευρωπαίους ηγέτες στην Κοπεγχάγη είναι να βρουν μια ισορροπία αποτροπής με μια ρωσική ηγεσία που αναζητά όλο και περισσότερο τον κίνδυνο, η οποία θα επιτρέπει την αποτελεσματική διαχείριση τέτοιων περιστατικών, χωρίς να οδηγήσουν σε κρίση ή ενδεχομένως σε σύγκρουση», δήλωσε ο Ραφαέλ Λος, ερευνητής αμυντικής πολιτικής στο think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Αυτό είναι πολύ δύσκολο όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος σύμμαχος στη συμμαχία του ΝΑΤΟ, λέει «μη διστάσετε να καταρρίψετε [τα ρωσικά αεροσκάφη], αλλά δεν ξέρω αν θα σας υποστηρίξω»».

Ωστόσο, αυτή η πιο επικίνδυνη φάση της ευρωπαϊκής πολιτικής είναι γεμάτη με πιθανές καταστροφές. Ιδιωτικά, κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει ανησυχίες για την προοπτική μιας ξαφνικής κλιμάκωσης που απειλεί να σύρει την ήπειρο σε σύγκρουση, όπως η δολοφονία του αρχιδούκα το 1914 που πυροδότησε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Πολωνία έστειλε μαχητικά αεροσκάφη και έκλεισε προσωρινά μέρος του πολωνικού εναέριου χώρου την Κυριακή, μετά από ρωσική επίθεση στην Ουκρανία που, σύμφωνα με τον πρόεδρο της χώρας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διήρκεσε πάνω από 12 ώρες. Καλώντας την Ευρώπη να ενισχύσει την άμυνά της, ο Ζελένσκι προειδοποίησε ότι το Κρεμλίνο έχει θέσει στο στόχαστρό του περιοχές πέρα από την Ουκρανία.

«Ο Πούτιν δεν θα περιμένει να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία - θα ανοίξει κάποιο άλλο μέτωπο», δήλωσε ο Ζελένσκι. «Κανείς δεν ξέρει πού».

Έτοιμοι να ξοδέψουν 

Μολονότι τα βασικά στοιχεία της άμυνας συγκεντρώνουν γενική συναίνεση - ακόμη και με την Ευρώπη να είναι πολιτικά διχασμένη μεταξύ ενός καταρρέοντος κέντρου και μιας ανερχόμενης λαϊκιστικής δεξιάς - το πώς θα χρηματοδοτηθούν τα επόμενα βήματα δημιουργεί αντιπαραθέσεις μεταξύ των ηγετών. Η μετατροπή της ΕΕ σε μια αποτελεσματική παγκόσμια δύναμη κοστίζει χρήματα και δεν συμφωνούν όλες οι πρωτεύουσες για το πόσα πρέπει να δαπανηθούν, πόσο μάλλον για το τι.

Οι στρατιωτικοί ηγέτες επιμένουν ότι η Ευρώπη ήδη αντιμετωπίζει έναν πόλεμο χαμηλής έντασης με τη Ρωσία. Ιστορικά, λένε, οι πόλεμοι έχουν κερδηθεί μόνο με δημόσιο χρέος - και ένα μήνυμα ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να δαπανήσει μπορεί να αποτελέσει μέρος της αποτροπής.

Ωστόσο, η χορήγηση μεγαλύτερου προϋπολογισμού στην ΕΕ για οποιαδήποτε δαπάνη σπάνια έχει τύχει θετικής υποδοχής, και ακόμη λιγότερο τώρα που οι εθνικοί ηγέτες έχουν αναλάβει την εξουσία με αντιευρωπαϊκή ρητορική.

Ενώ ακόμη και χώρες φιλικές προς το Κρεμλίνο, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, έχουν καλωσορίσει τα πρόσθετα κονδύλια για όπλα, εκπαίδευση και εξοπλισμό ως τόνωση για τις οικονομίες τους, άλλες, όπως η Ισπανία, υποβαθμίζουν τον κίνδυνο πολέμου, καθώς προσπαθούν να προστατεύσουν τους ήδη επιβαρυμένους προϋπολογισμούς τους. Οι Κάτω Χώρες, η Σουηδία και η Γερμανία έχουν εκφράσει επανειλημμένα την ανησυχία τους για το επιπλέον δανεισμό που απαιτείται για την επανεξοπλισμό του στρατού και τη βοήθεια προς την Ουκρανία.

Αλλά τίποτα δεν μετράει τόσο πολύ όσο η απειλή εισβολής. Οι διπλωμάτες δήλωσαν ότι ελπίζουν οι αυξανόμενες απειλές να βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων που προηγουμένως θα δίσταζαν να πάρουν.

«Είναι μια δύσκολη ισορροπία, γιατί δεν θέλεις να τρομάξεις τους ανθρώπους, αλλά θέλεις οι ηγέτες να συνειδητοποιήσουν τους κινδύνους αρκετά ώστε να τους πάρουν στα σοβαρά», δήλωσε ένας διπλωμάτης που συμμετείχε στις ευρωπαϊκές συζητήσεις.

Απομόνωση του Όρμπαν

Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της ΕΕ. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει έλλειμμα προϋπολογισμού περίπου 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων το επόμενο έτος, δίνοντας στις κυβερνήσεις μόλις λίγους μήνες για να παραδώσουν ένα σημαντικό ποσό μετρητών που θα μπορεί να στηρίξει την πολεμική προσπάθεια του Κιέβου. Η Φον ντερ Λάιεν πιστεύει ότι βρήκε την απάντηση με τη μορφή ενός «δανείου αποζημίωσης» ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται από ρωσικά μετρητά που έχουν υποστεί κυρώσεις. Τα χρήματα θα προέλθουν από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει από την ΕΕ από την αρχή της σύγκρουσης στην Ουκρανία το 2022.

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν εμποδίζει το σχέδιο της ΕΕ να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία, αλλά η Επιτροπή πιστεύει ότι έχει βρει μια νομική λύση για να αποκλείσει την Ουγγαρία από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι ηγέτες θα συζητήσουν το σχέδιο την Τετάρτη και στη συνέχεια ελπίζουν να καταλήξουν σε επίσημη απόφαση κατά τη δεύτερη σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου.

«Ο στόχος [στην Κοπεγχάγη] είναι να συγκεντρωθεί επαρκής υποστήριξη από άλλες χώρες για να απομονωθεί ο Όρμπαν», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ. «Βρισκόμαστε σε μια γκρίζα ζώνη».

Η σύνοδος κορυφής της Κοπεγχάγης είναι ένα ακόμη βήμα στο νέο κεφάλαιο της ΕΕ. Αλλά αυτό που δεν έχει αλλάξει είναι το γεγονός ότι η Ένωση εξακολουθεί να αγωνίζεται να πάρει το προβάδισμα και ότι οι επιλογές της φαίνονται περιορισμένες.

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένα ενδιαφέρον να αντιμετωπιστεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν, να εμπλακεί σε οποιοδήποτε είδος ένοπλης σύγκρουσης για την υπεράσπιση των «σοσιαλιστών Ευρωπαίων», δήλωσε ο Μαξ Μπέργκμαν, διευθυντής του Προγράμματος για την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ευρασία στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών με έδρα την Ουάσινγκτον. Έχοντας ήδη επιβάλει βαριές κυρώσεις, η Ευρώπη δεν διαθέτει πλέον καμία προφανή «μαγική λύση».