Ήταν τελικά μήλο ο απαγορευμένος καρπός της Βίβλου; Η αλήθεια εκπλήσσει

Η Εύα δελεάζεται από τον όφι να φάει τον καρπό του Δέντρου της Γνώσης, και ακολουθεί ο Αδάμ. Η ανυπακοή τους φέρνει τη γνώση του καλού και του κακού, αλλά και την έξωση από τον Παράδεισο. Αυτό το επεισόδιο θεωρείται η αρχή των δεινών της ανθρωπότητας και ξεκίνησε όπως ξέρουμε με ένα μήλο. Αλλά είναι πράγματι έτσι ή μήπως έχουμε πέσει θύματα ενός μεγάλου παρεξηγημένου συμβολισμού;

Η Γένεση δεν λέει ποτέ «μήλο»

Όπως διαβάζουμε στο IFL Science, πουθενά στη Βίβλο δεν αναφέρεται συγκεκριμένο είδος φρούτου. Η Γένεση μιλά απλώς για έναν «καρπό»  – στα εβραϊκά η λέξη είναι «peri», ένας γενικός όρος που περιγράφει οποιοδήποτε φρούτο. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι πρόκειται για μήλο ή κάποιο άλλο είδος. Αυτό το κενό έχει δώσει «τροφή» στη φαντασία και στη θεολογική ερμηνεία επί αιώνες, με μελετητές να προτείνουν από σύκα και ρόδια μέχρι σταφύλια και εσπεριδοειδή.

Το λάθος της μετάφρασης που άλλαξε την ιστορία

Το μεγάλο ερώτημα είναι: πώς τελικά καταλήξαμε να πιστεύουμε ότι ήταν μήλο; Μία εξήγηση που επικρατεί εδώ και αιώνες είναι γλωσσική. Στα λατινικά, η λέξη «malum» σημαίνει και «μήλο» και «κακό», ανάλογα με τη χρήση και την προφορά. Έτσι, η σύγχυση μπορεί να προήλθε από ένα γλωσσικό παιχνίδι λέξεων, που ταίριαζε απόλυτα με την πτώση του ανθρώπου και την είσοδο του κακού στον κόσμο. Ένα απλό λογοπαίγνιο, δηλαδή, ίσως να διαμόρφωσε μια παγκόσμια αντίληψη.

Η ιδέα αυτή ενισχύθηκε από τη δυτική τέχνη. Από τη μεσαιωνική περίοδο και μετά, ζωγράφοι και γλύπτες άρχισαν να αναπαριστούν τον καρπό της αμαρτίας ως μήλο, με αποτέλεσμα να παγιωθεί η εικόνα αυτή στη συλλογική συνείδηση. Όσο περνούσαν οι αιώνες, η σύνδεση ανάμεσα στον Αδάμ, την Εύα και το μήλο γινόταν όλο και πιο στενή. Μέχρι που σήμερα, ακόμη και τα emoji με μήλο συχνά φέρνουν στο νου τον Παράδεισο που χάθηκε.

Όμως πιο πρόσφατες έρευνες αμφισβητούν αυτή τη θεωρία. Ο καθηγητής Εβραϊκών Σπουδών Αζάν Γιάντιν Ίσραελ από το Πανεπιστήμιο Ρούτγκερς στο Νιού Τζέρσεϊ εξέτασε μεσαιωνικά λατινικά κείμενα και διαπίστωσε πως οι σχολιαστές της εποχής δεν ανέφεραν ποτέ κάποιο παιχνίδι λέξεων με τη λέξη «malum». Ακόμα και τον 14ο αιώνα, οι περισσότεροι συνέχιζαν να μιλούν για σύκα, σταφύλια ή άλλους καρπούς, αλλά όχι για μήλα. Η θεωρία του «μήλου = κακό» φαίνεται να είναι μεταγενέστερη κατασκευή.

Η πρώτη εμφάνιση του μήλου στην τέχνη

Ο Γιάντιν Ίσραελ ανέλυσε επίσης καλλιτεχνικές απεικονίσεις της πτώσης του ανθρώπου και εντόπισε την πρώτη παρουσία μήλου σε έργο τέχνης στη Γαλλία του 12ου αιώνα. Τότε, η λατινική λέξη «pomum» σήμαινε απλώς «καρπός», αλλά στα παλιά γαλλικά η λέξη «pom» με τον καιρό ταυτίστηκε με το μήλο. Έτσι, όταν οι αναγνώστες διάβαζαν ότι ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν «pom», θεωρούσαν ότι επρόκειτο για μήλο. Από εκεί και πέρα, το μήλο καθιερώθηκε ως ο καρπός που έφερε την καταστροφή.

Αν αυτό το σενάριο ευσταθεί, τότε η σύνδεση του μήλου με τον παράδεισο και την αμαρτία δεν είναι θεολογική ούτε φυσιολογική, αλλά καθαρά γλωσσική. Δεν έχει να κάνει με το τι ευδοκιμούσε στην Εδέμ ή με το συμβολισμό των μήλων στους αρχαίους λαούς. Είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας παρερμηνείας, που ξεκίνησε από την εξέλιξη της σημασίας μιας λέξης. Και έτσι, το μήλο βρέθηκε να «κουβαλάει» ένα προπατορικό βάρος που πιθανότατα δεν του ανήκει.