Άγχος και κοιλιακό λίπος: Τι δείχνει η κορτιζόλη για την υγεία σου

Η κορτιζόλη είναι μια βασική ορμόνη που εκκρίνεται από τα επινεφρίδια και ενεργοποιείται σε καταστάσεις στρες. Παίζει ρόλο-κλειδί στη ρύθμιση της πίεσης, του μεταβολισμού, του ύπνου και της φλεγμονής. Ωστόσο, στην καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου, παράγοντες όπως η έλλειψη ύπνου, η κακή διατροφή, το άγχος και η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης οδηγούν σε χρόνια αύξηση της κορτιζόλης, με συνέπειες όπως κοιλιακό λίπος, αϋπνία και εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Ο ειδικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Παρασκευάς Παπαχρήστος αποκαλύπτει πώς μπορούμε, μέσα από τροφές, βότανα, συμπληρώματα και αλλαγή συνηθειών, να επαναφέρουμε την ορμονική ισορροπία, μειώνοντας φυσικά τα επίπεδα κορτιζόλης και προστατεύοντας την υγεία μας.

Τι ακριβώς είναι η κορτιζόλη και ποιος είναι ο ρόλος της στον οργανισμό;

Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από τα επινεφρίδια και θεωρείται η κύρια ορμόνη του στρες. Συμβάλλει στην ενεργοποίηση του οργανισμού σε καταστάσεις έντασης, ενώ ρυθμίζει σημαντικές λειτουργίες όπως τον μεταβολισμό, την αρτηριακή πίεση, τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης και τη φλεγμονώδη απόκριση.

Ποια είναι τα βασικά αίτια αύξησης της κορτιζόλης στην καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου;

Η χρόνια ψυχολογική πίεση, η έλλειψη ύπνου, η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης και ζάχαρης, καθώς και η καθιστική ζωή είναι κύριοι παράγοντες που αυξάνουν τα επίπεδα κορτιζόλης. Ακόμη και η υπερβολική άσκηση μπορεί να έχει την ίδια επίδραση.

Πώς μπορεί να επηρεάσει η χρόνια αυξημένη κορτιζόλη την υγεία και το σωματικό βάρος;

Όταν η κορτιζόλη παραμένει αυξημένη για καιρό, ενισχύει τη συσσώρευση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς, αυξάνει την όρεξη και επηρεάζει αρνητικά τη μυϊκή μάζα. Επίσης, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές ύπνου, μείωση της ανοσοποιητικής λειτουργίας και διαταραχές ρύθμισης των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Υπάρχουν ενδείξεις μέσω διατροφής ή αιματολογικών εξετάσεων ότι κάποιος έχει υψηλή κορτιζόλη;

Η αυξημένη κορτιζόλη μπορεί να φανεί σε αιματολογικές ή ορμονικές εξετάσεις (π.χ. αίμα, σάλιο). Συμπτώματα όπως έντονη κόπωση, διαταραχές ύπνου, αυξημένη επιθυμία για γλυκά και κοιλιακό λίπος μπορεί να υποδηλώνουν κάποιο πρόβλημα.

Υπάρχουν τροφές που συμβάλλουν στη φυσική μείωση των επιπέδων κορτιζόλης; Αν ναι, ποιες είναι αυτές;

Ναι, τροφές όπως το αβοκάντο, τα λιπαρά ψάρια, οι ξηροί καρποί, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και το μαύρο τσάι συμβάλλουν στη μείωση της κορτιζόλης, κυρίως λόγω της περιεκτικότητάς τους σε αντιοξειδωτικά, μαγνήσιο και ωμέγα-3 λιπαρά.

Ποιοι είναι οι βασικοί μηχανισμοί μέσω των οποίων οι τροφές αυτές επηρεάζουν την ορμονική ισορροπία;

Οι τροφές αυτές βοηθούν μειώνοντας τη φλεγμονή, υποστηρίζοντας την ισορροπία του σακχάρου στο αίμα και προσφέροντας θρεπτικά συστατικά που συμμετέχουν στην παραγωγή και ρύθμιση ορμονών, όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β και μαγνήσιο.

Η κατανάλωση καφέ, αλκοόλ ή ζάχαρης επηρεάζει τα επίπεδα κορτιζόλης; Πρέπει να αποφεύγονται;

Ναι, η υπερβολική κατανάλωση καφέ, αλκοόλ και ζάχαρης μπορεί να αυξήσει την κορτιζόλη και να προκαλέσει διακυμάνσεις στη διάθεση και την ενέργεια. Δεν χρειάζεται πλήρης αποφυγή, αλλά έλεγχος και μέτρο.

Υπάρχουν συγκεκριμένα διατροφικά μοτίβα ή δίαιτες (π.χ. μεσογειακή διατροφή) που προάγουν χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης;

Η υιοθέτηση της Μεσογειακής δίαιτας, που βασίζεται σε φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, ψάρια και δημητριακά ολικής άλεσης, έχει συνδεθεί με χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης και μειωμένα επίπεδα φλεγμονής, ευνοώντας τη συνολική ορμονική ισορροπία.

Ποιος είναι ο ρόλος των ω-3 λιπαρών οξέων στη ρύθμιση της κορτιζόλης;

Τα ω-3 λιπαρά, που βρίσκονται κυρίως σε λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομό, σκουμπρί, σαρδέλες), έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και έχει φανεί ότι μειώνουν τα επίπεδα κορτιζόλης, ιδιαίτερα σε περιόδους ψυχολογικού στρες.

Ποια συμπληρώματα διατροφής θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά για τη μείωση της κορτιζόλης;

Το μαγνήσιο, η ροδιόλα, το ashwagandha και τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι μερικά από τα πιο γνωστά συμπληρώματα που μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο της κορτιζόλης. Ωστόσο, η χρήση τους πρέπει να γίνεται με καθοδήγηση ειδικού.

Υπάρχουν φυσικά βότανα ή φυτικά εκχυλίσματα με επιστημονική τεκμηρίωση που βοηθούν στη διαχείριση του στρες και της κορτιζόλης;

Ναι, βότανα όπως η ροδιόλα, το ashwagandha και η βαλεριάνα έχουν μελετηθεί για τις αγχολυτικές τους ιδιότητες και την επίδρασή τους στη μείωση των επιπέδων κορτιζόλης, με θετικά αποτελέσματα σε πολλές περιπτώσεις. Χρειάζεται ωστόσο περισσότερη διερεύνηση.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την αλόγιστη χρήση συμπληρωμάτων για την καταπολέμηση του στρες και την ρύθμιση της κορτιζόλης;

Η ανεξέλεγκτη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε παρενέργειες, αλληλεπιδράσεις με φάρμακα ή απορρύθμιση άλλων ορμονών. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η αυτοδιάγνωση και η αυθαίρετη κατανάλωση χωρίς συμβουλή γιατρού ή διαιτολόγου.

Σε ποιες περιπτώσεις συνίσταται η λήψη συμπληρωμάτων και πότε αρκεί απλώς η διατροφική παρέμβαση;

Συμπληρώματα μπορεί να προταθούν σε περιπτώσεις διατροφικών ελλείψεων ή αυξημένων απαιτήσεων (π.χ. χρόνιο στρες, αϋπνία). Σε πιο ήπιες περιπτώσεις, η ισορροπημένη διατροφή και η αλλαγή των συνηθειών του τρόπου ζωής είναι συχνά επαρκείς.

Μπορεί η σωστή ενυδάτωση και η πρόσληψη συγκεκριμένων ιχνοστοιχείων, όπως το μαγνήσιο ή το κάλιο, να συμβάλει στη μείωση του στρες;

Ναι, η αφυδάτωση αυξάνει την κορτιζόλη. Το μαγνήσιο, το κάλιο και το ασβέστιο συμβάλλουν στην καλή νευρομυϊκή λειτουργία και στη μείωση της έντασης. Συχνά, ακόμη και μια μικρή ανεπάρκεια σε αυτά τα θρεπτικά συστατικά επιδεινώνει τα συμπτώματα του στρες.

Ποια είναι η γενική συμβουλή σας σε κάποιον που θέλει να ρυθμίσει φυσικά τα επίπεδα κορτιζόλης χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση;

Η σταθερότητα στον ύπνο, η άσκηση μέτριας έντασης, μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε ω-3, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά, σε συνδυασμό με την ενυδάτωση και τεχνικές διαχείρισης άγχους αποτελούν το «κλειδί» για φυσική ρύθμιση της κορτιζόλης.

Σύντομο βιογραφικό

Ο Πάρης Παπαχρήστος παρέχει διαιτολογικές υπηρεσίες τροποποίησης διατροφικής συμπεριφοράς για πάνω από 15 χρόνια, συμβάλλοντας σε βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ως πτυχιούχος Διαιτολόγος Διατροφολόγος, M.Sc. έχει ευρύτερη επιστημονική γνώση, η οποία συνδυάζεται στις διαιτολογικές συνεδρίες με την προσωπική του εμπειρία.

Είναι ιδρυτής του πρώτου portal διατροφής σε Ελλάδα και Κύπρο και συγγραφέας του πρώτου βιβλίου της σειράς medNutrition wellness, με τίτλο «Μύθοι και Αλήθειες στη διατροφή μας». Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις διαιτολογικές υπηρεσίες που παρέχει είτε στο Παγκράτι είτε αξιοποιώντας skype και viber σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, με χιλιάδες ανθρώπους, έχει δει τι είναι αποτελεσματικό και όχι.