Καρκίνος: Νέα θεραπεία εξαφανίζει τους όγκους αναγκάζοντας τα καρκινικά κύτταρα να αυτοκαταστραφούν

Μια νέα πειραματική θεραπεία βασισμένη στο RNA φαίνεται να «ξυπνά» έναν φυσικό μηχανισμό αυτοκαταστροφής των καρκινικών κυττάρων, ο οποίος κανονικά παραμένει ανενεργός. Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature Communications αναφέρεται πως το μυστικό κρύβεται σε μικρά τμήματα γενετικού κώδικα, τα λεγόμενα «δηλητηριώδη εξόνια», που στις υγιείς συνθήκες λειτουργούν ως φρένο για την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Οι καρκινικοί όγκοι όμως έχουν μάθει να τα παρακάμπτουν, αφήνοντας το σώμα εκτεθειμένο στη δράση των καρκινικών κυττάρων.

Το γονίδιο TRA2β και το «χαλασμένο φρένο»

Ένα από τα πιο κρίσιμα γονίδια που σχετίζονται με αυτή τη διαδικασία είναι το TRA2β, το οποίο ρυθμίζει ποια κομμάτια γενετικού υλικού θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή πρωτεϊνών. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η ίδια του η λειτουργία ισορροπείται από το «δηλητηριώδες εξόνιο» που καταστρέφει το μήνυμα όταν η παραγωγή ξεφεύγει. Σε πολλούς επιθετικούς καρκίνους, όπως του μαστού, των ωοθηκών ή του εγκεφάλου, αυτή η ασφάλεια δεν λειτουργεί, με αποτέλεσμα το γονίδιο να τροφοδοτεί ασταμάτητα την ανάπτυξη των όγκων. 

Η ανατροπή με τα antisense ολιγονουκλεοτίδια

Ερευνητές από το Jackson Laboratory και το UConn Health, που δημοσιεύεται  The Brighter Side News , δοκίμασαν να επαναφέρουν το «χαλασμένο φρένο» χρησιμοποιώντας μικρά  μόρια RNA που λέγονται antisense oligonucleotides (ASOs) . Πρόκειται για συνθετικά μόρια που μπορούν να «κουμπώσουν» με ακρίβεια πάνω στο γενετικό μήνυμα και να το αναγκάσουν να συμπεριλάβει ξανά το «δηλητηριώδες εξόνιο». Έτσι, το γονίδιο TRA2β αυτοκαταστρέφεται πριν προλάβει να δώσει εντολή για την παραγωγή της πρωτεΐνης που ευνοεί τον καρκίνο. Σε πειράματα σε καλλιέργειες κυττάρων αλλά και σε τρισδιάστατα οργανοειδή που μιμούνται όγκους, η μέθοδος κατάφερε να μειώσει ή και να σταματήσει την ανάπτυξη.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η απλή αφαίρεση της πρωτεΐνης TRA2β δεν είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες στην ανακάλυψη πως τα RNA μόρια που περιέχουν το «δηλητηριώδες εξόνιο» δεν αδρανοποιούν μόνο το συγκεκριμένο γονίδιο, αλλά παγιδεύουν και άλλες πρωτεΐνες του κυττάρου. Έτσι, διαταράσσουν κρίσιμες λειτουργίες όπως τον μεταβολισμό και μονοπάτια που σχετίζονται με τον καρκίνο, ενισχύοντας το πλήγμα στα καρκινικά κύτταρα. Αυτό το «διπλό χτύπημα» φαίνεται να εξηγεί γιατί τα ASOs έχουν τόσο εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα σε προκλινικά μοντέλα.

Για να επιβεβαιώσουν τη σημασία αυτής της προσέγγισης, οι ερευνητές μελέτησαν χιλιάδες δείγματα όγκων μέσα από τη βάση δεδομένων The Cancer Genome Atlas. Διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς με μειωμένη λειτουργία του «δηλητηριώδους εξονίου» είχαν χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης σε διάφορους καρκίνους, όπως του πνεύμονα, του μαστού και την οξεία μυελογενή λευχαιμία. Αντίθετα, η επανενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού συνδέεται με καλύτερες προοπτικές, κάτι που δίνει νέα ώθηση σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις με ASOs.

Προς μια νέα γενιά στοχευμένων θεραπειών

Το σημαντικό πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι η εξαιρετική της ακρίβεια. Σε αντίθεση με τη χημειοθεραπεία που πλήττει και υγιή κύτταρα, τα ASOs στοχεύουν αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο σφάλμα επεξεργασίας του RNA. Αυτό σημαίνει μικρότερες παρενέργειες και μεγαλύτερη επιτυχία στην καταπολέμηση όγκων που αντιστέκονται στις κλασικές θεραπείες. Σε πειράματα σε ζώα, η θεραπεία περιόρισε την ανάπτυξη όγκων χωρίς να προκαλεί βλάβες στους υγιείς ιστούς, δείχνοντας ότι μπορεί να είναι ασφαλής για μελλοντική κλινική χρήση.

Παρόλο που η μέθοδος βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι ανοίγει ένας νέος δρόμος αντιμετώπισης του καρκίνου. Εάν οι κλινικές δοκιμές αποδείξουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της, τα ASOs θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος μιας νέας γενιάς στοχευμένων θεραπειών που δεν καταστρέφουν απλώς τα καρκινικά κύτταρα, αλλά τα αναγκάζουν να στραφούν εναντίον του ίδιου τους του εαυτού.