Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και ανδρική γονιμότητα: Γιατί υπονομεύουν την αναπαραγωγική υγεία;

Ένα από τα πιο φλέγοντα θέματα της σύγχρονης διατροφής είναι η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφών, που βρίσκονται παντού γύρω μας: στα ράφια των σουπερμάρκετ στα έτοιμα σνακ, στα αναψυκτικά και στα φαστ φουντ. Παρά την ευκολία που προσφέρουν, οι τροφές αυτές φαίνεται ότι επιβαρύνουν σημαντικά την υγεία. Μια πρόσφατη μελέτη στο περιοδικό Cell Metabolism έρχεται να προσθέσει μία ακόμα αρνητική διάσταση, καθώς φαίνεται ότι μπορούν να επηρεάσουν και την ανδρική γονιμότητα, μειώνοντας την ποιότητα και την κινητικότητα του σπέρματος.

Η πτώση του αριθμού των σπερματοζωαρίων

Η μείωση της ανδρικής γονιμότητας δεν είναι νέο φαινόμενο. Από τη δεκαετία του ’70, οι επιστήμονες καταγράφουν πτώση στον αριθμό σπερματοζωαρίων. Οι αιτίες είναι πολλαπλές: οι περιβαλλοντικές αλλαγές, το στρες, ο σύγχρονος τρόπος ζωής αλλά και η διατροφή. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι περίπου το ένα τρίτο αυτής της πτώσης σχετίζεται με το τι βάζουμε στο πιάτο μας. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν τα βιομηχανικά τρόφιμα έχουν μεγαλύτερη ευθύνη απ’ όσο νομίζαμε.

Όπως διαβάζουμε στο ZME Science, η μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε άνδρες σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να διαχωρίζει την επίδραση της επεξεργασίας των τροφών από την ποσότητα των θερμίδων. Σε δύο διαφορετικές διατροφικές φάσεις, οι ίδιοι άνθρωποι κατανάλωναν είτε υπερεπεξεργασμένα γεύματα είτε μη επεξεργασμένα, πάντα με τον ίδιο αριθμό θερμίδων. Αυτό έδωσε στους ερευνητές τη δυνατότητα να ελέγξουν αν η ίδια ποσότητα ενέργειας μπορεί να έχει διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το είδος της τροφής.

Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά. Στην ομάδα που κατανάλωνε υπερεπεξεργασμένα προϊόντα, παρατηρήθηκε αύξηση σωματικού βάρους, κυρίως σε λιπώδη μάζα, παρά το γεγονός ότι οι θερμίδες ήταν ίδιες. Επιπλέον, τα επίπεδα της «κακής» χοληστερίνης ανέβηκαν, ενώ της «καλής» μειώθηκαν. Αυτό αποδεικνύει ότι το σώμα δεν αντιδρά με τον ίδιο τρόπο στις τροφές, όταν αυτές έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία.

Ορμόνες, σπέρμα και η αθέατη πλευρά της διατροφής

Ακόμη πιο ανησυχητικά ήταν τα ευρήματα σχετικά με τις ορμόνες. Ορμονικοί δείκτες που σχετίζονται με τον μεταβολισμό και την παραγωγή σπέρματος μειώθηκαν σημαντικά σε όσους ακολούθησαν τη διατροφή με υπερεπεξεργασμένα. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε πτώση στην ορμόνη FSH, η οποία είναι καθοριστική για την παραγωγή υγιών σπερματοζωαρίων. Αυτό συνδέθηκε με μια μικρή αλλά μετρήσιμη μείωση στην ποιότητα και την κινητικότητα του σπέρματος, στοιχεία κρίσιμα για τη γονιμότητα.

Παράλληλα, οι ερευνητές εντόπισαν συσσώρευση βλαβερών χημικών ουσιών στον οργανισμό των συμμετεχόντων που έτρωγαν υπερεπεξεργασμένα γεύματα. Ουσίες όπως οι φθαλικές ενώσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται συχνά σε υλικά συσκευασίας τροφίμων, βρέθηκαν σε αυξημένα επίπεδα. Οι συγκεκριμένες ενώσεις είναι γνωστές για την ικανότητά τους να διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, γεγονός που εξηγεί επιπλέον τις ορμονικές αναταράξεις που παρατηρήθηκαν.

Πέρα από τη γονιμότητα: οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

Ένα ακόμη εύρημα που προκάλεσε προβληματισμό ήταν η πτώση των επιπέδων λιθίου στο αίμα και στο σπέρμα των συμμετεχόντων που ακολούθησαν τη δίαιτα με υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Το λίθιο είναι στοιχείο που συνδέεται με τη ρύθμιση της διάθεσης και η μείωσή του σχετίστηκε με υψηλότερες βαθμολογίες καταθλιπτικών συμπτωμάτων στους άνδρες αυτούς. Αν και η σχέση δεν έχει αποδειχθεί πλήρως, το εύρημα ανοίγει νέους δρόμους στην έρευνα για τον ρόλο της διατροφής και στην ψυχική υγεία.

Οι επιστήμονες παραδέχονται ότι η διάρκεια της μελέτης ήταν σχετικά μικρή – μόλις τρεις εβδομάδες – κάτι που σημαίνει ότι τα ευρήματα καταγράφουν κυρίως βραχυπρόθεσμες επιδράσεις. Ωστόσο, η συνέπεια των αποτελεσμάτων σε τόσους διαφορετικούς δείκτες υγείας δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αν ληφθεί υπόψη ότι η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφών είναι χρόνια και μακροχρόνια στις σύγχρονες κοινωνίες, οι πιθανές επιπτώσεις προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία.