AI vs ξηρασία: Το κρυφό περιβαλλοντικό κόστος των μεγάλων τεχνολογικών έργων στην Ευρώπη

Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης εξελίσσεται διαρκώς στην Ευρώπη, με την επέκταση των καινοτόμων αυτών τεχνολογιών να έχουν ανακοινωθεί ήδη από τους πρώτους μήνες του 2025. Ωστόσο, η φιλόδοξη στρατηγική της Ευρώπης για την τεχνητή νοημοσύνη κινδυνεύει να συγκρουστεί με ένα συχνά παραγνωρισμένο αλλά εξαιρετικά σημαντικό περιβαλλοντικό ζήτημα: την έλλειψη νερού.

Μεγάλα είναι τα σχέδια της Ε.Ε. για την επέκταση των κέντρων δεδομένων, καθώς ήδη από τον Απρίλιο έχει ανακοινωθεί ότι σκοπεύει να τριπλασιάσει τουλάχιστον τη χωρητικότητά της τα επόμενα πέντε έως επτά χρόνια, στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να καταστεί παγκόσμιος κόμβος τεχνητής νοημοσύνης.

Η ταχεία ανάπτυξη των κέντρων δεδομένων, τα οποία τροφοδοτούν όλες τις πτυχές της ψηφιακής οικονομίας, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές έως τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT, έχει προκαλέσει ανησυχία, ιδίως σε περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν έλλειψη νερού, σημειώνει το CNBC.

Βέβαια, το ζήτημα αυτό γίνεται ιδιαίτερα οξύ σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, όπου το 30% του πληθυσμού ζει σε περιοχές με μόνιμη έλλειψη νερού. Αυτό περιγράφει μια κατάσταση όπου η ζήτηση για νερό υπερβαίνει την διαθέσιμη προσφορά κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου.

Γιατί συνιστούν απειλή για το νερό τα data centers

Μάλιστα, το CNBC επισημαίνει ότι τα κέντρα δεδομένων χρειάζονται συνήθως μεγάλες ποσότητες νερού για να μην υπερθερμανθούν. Μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Amazon, η Microsoft και η Meta έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια σε νέες εγκαταστάσεις στην Ισπανία, για παράδειγμα, ενώ η Google έχει σχέδια να αναπτύξει τρία κέντρα στην περιοχή της Αττικής στην Ελλάδα.

Ο Kevin Grecksch, αναπληρωτής καθηγητής επιστήμης, πολιτικής και διαχείρισης των υδάτων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο, μίλησε στο CNBC αναφέροντας: «Η τεχνητή νοημοσύνη είναι η λέξη-κλειδί και το βασικό θέμα συζήτησης. Έτσι, οι εθνικοί και περιφερειακοί πολιτικοί προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν, και ακούγεται σαν να επενδύουν στο μέλλον, δημιουργώντας μερικές νέες θέσεις εργασίας — αλλά η βιωσιμότητα φαίνεται να είναι μια δευτερεύουσα σκέψη».

Ο Grecksch δήλωσε ότι η ταχεία ανάπτυξη κέντρων δεδομένων σε ολόκληρη την περιοχή δημιουργεί πολλά αναπάντητα ερωτήματα, όπως, δεδομένου ότι στις περισσότερες δικαιοδοσίες η δημόσια παροχή νερού έχει προτεραιότητα έναντι οτιδήποτε άλλου, τι θα συμβεί αν τα κέντρα δεδομένων κλείσουν σε περίπτωση ξηρασίας; Παραδέχτηκε ότι δεν είχε απάντηση σε αυτό το ενδεχόμενο. «Τα κέντρα δεδομένων τείνουν να χτίζονται σε ξηρά ή ημι-ξηρά κλίματα, επειδή αυτό είναι το προτιμώμενο περιβάλλον για τους διακομιστές. Ωστόσο, αυτές οι περιοχές τείνουν να υποφέρουν από έλλειψη νερού ή να είναι επιρρεπείς σε ξηρασία», είπε ο Grecksch.

Η στάση της ΕΕ

Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ, δήλωσε ότι οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Κοινής Πρωτοβουλίας για την Υψηλή Απόδοση Υπολογιστών (EuroHPC JU) περιλαμβάνουν την επιλογή τοποθεσιών φιλοξενίας για εργοστάσια τεχνητής νοημοσύνης με βάση κριτήρια που δίνουν προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

«Η πράσινη πληροφορική θα συνεχίσει να επιδιώκεται μέσω ενεργειακά αποδοτικών υπερυπολογιστών που έχουν βελτιστοποιηθεί για την τεχνητή νοημοσύνη, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η δυναμική εξοικονόμηση ενέργειας και τεχνικές επαναχρησιμοποίησης όπως η προηγμένη ψύξη και η ανακύκλωση της παραγόμενης θερμότητας», δήλωσε στο CNBC.

Η ΕΕ αναφέρθηκε στον νέο υπερυπολογιστή «JUPITER» στο Jülich της Γερμανίας ως «ένα εξαιρετικό παράδειγμα ευρωπαϊκής αριστείας» στην αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης, αναφέροντας ότι το σύστημα λειτουργεί εξ ολοκλήρου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και διαθέτει «πρωτοποριακή» ψύξη και επαναχρησιμοποίηση ενέργειας.

Το αποτύπωμα των data centers

Στην Αραγονία, μια περιοχή με σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας στη βορειοανατολική Ισπανία, η Amazon σχεδιάζει να ανοίξει τρία κέντρα δεδομένων. Η πρόταση, η οποία σύμφωνα με τον αμερικανικό τεχνολογικό γίγαντα θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας, έχει προκαλέσει ένταση μεταξύ των τοπικών αγροτών και των περιβαλλοντικών ακτιβιστών.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μικρό αγγλικό χωριό Culham έχει επιλεγεί ως η πρώτη από τις λεγόμενες «ζώνες ανάπτυξης» τεχνητής νοημοσύνης της βρετανικής κυβέρνησης. Ο χαρακτηρισμός της περιοχής του Oxfordshire, η οποία βρίσκεται κοντά σε ένα από τα πρώτα νέα φράγματα της χώρας τα τελευταία 30 χρόνια, έχει προκαλέσει φόβους ότι θα μπορούσε να ασκήσει περαιτέρω πίεση στις τοπικές παροχές νερού.

Ανάλυση που δημοσιεύθηκε από την S&P Global τον περασμένο μήνα ανέφερε ότι η μέση έκθεση του κλάδου των κέντρων δεδομένων σε συνθήκες λειψυδρίας προβλέπεται να είναι υψηλή κατά τη δεκαετία του 2020, με χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, να συγκαταλέγονται μεταξύ των περιοχών που προβλέπεται να αντιμετωπίσουν τις μεγαλύτερες συνθήκες λειψυδρίας.

Τα κέντρα δεδομένων τροφοδοτούν την ψηφιακή οικονομία

Ο Michael Winterson, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κέντρων Δεδομένων (EUDCA), η οποία εκπροσωπεί τα συμφέροντα της κοινότητας των ευρωπαϊκών φορέων εκμετάλλευσης κέντρων δεδομένων, δήλωσε ότι η κατανάλωση νερού είναι ένα ζήτημα που ο κλάδος αντιμετωπίζει με σοβαρότητα.

«Η επεξεργασία και η συλλογή νερού είναι πλέον κάτι φυσιολογικό για εμάς. Και υπάρχουν συνεχείς καινοτομίες σε αυτόν τον τομέα που μειώνουν την απαιτούμενη ενέργεια, μειώνουν την απαιτούμενη ποσότητα νερού και πλησιάζουν γρήγορα το μηδέν όσον αφορά τη χημική επεξεργασία», δήλωσε ο Winterson στο CNBC.

Το «επόμενο μεγάλο βήμα» που θέλει να κάνει η EUDC στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Winterson, ο οποίος σημείωσε ότι η περιοχή συνήθως υστερεί σε σχέση με τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα, είναι να εξασφαλίσει τροφοδοσία με μη πόσιμο νερό, δηλαδή νερό που δεν είναι ασφαλές για πόση αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άλλες βιομηχανικές διεργασίες.

«Αυτό μειώνει τις χημικές ουσίες και την ενέργεια που χρησιμοποιούνται για την απόκτηση νερού και διατηρεί το πόσιμο νερό για τον πρωταρχικό του σκοπό», πρόσθεσε.

Από την πλευρά τους, πολλοί χειριστές κέντρων δεδομένων ισχυρίζονται ότι είναι η ενεργοβόρος φύση της τεχνολογίας τους που τους ωθεί να εξετάσουν βιώσιμες καινοτομίες. Οι εταιρείες συχνά χρησιμοποιούν την αποτελεσματικότητα χρήσης νερού (WUE) ως μέτρο για τον προσδιορισμό της αποδοτικότητας του νερού στα κέντρα δεδομένων, ωστόσο το μέτρο αυτό έχει τους δικούς του περιορισμούς.

Μια κρίση που «βαθαίνει»

Οι ευρωπαίοι νομοθέτες έχουν προειδοποιήσει στο παρελθόν για την επιδεινούμενη κρίση νερού στην περιοχή, αναφέροντας ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν ζητήματα όπως η έλλειψη, η επισιτιστική ασφάλεια και η ρύπανση, σε μια εποχή που η Ευρώπη είναι η ήπειρος με την ταχύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, από την πλευρά της, δήλωσε στα τέλη του περασμένου μήνα ότι οι υδάτινοι πόροι της περιοχής βρίσκονται επί του παρόντος υπό «σοβαρή πίεση», με το πρόβλημα της έλλειψης νερού να επηρεάζει το ένα τρίτο του πληθυσμού και του εδάφους της Ευρώπης.