«Καμπανάκι» για το ασφαλιστικό – Σε κρίσιμο σημείο η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους
Η δημογραφική συρρίκνωση πλήττει σοβαρά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας.
Έντονη ανησυχία προκαλεί η συνεχιζόμενη πληθυσμιακή συρρίκνωση της Ελλάδας, με τις νέες γενιές να μειώνονται σταθερά και τον πληθυσμό άνω των 65 ετών να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Το φαινόμενο αυτό, το οποίο επιταχύνθηκε τα τελευταία 20 χρόνια, απειλεί πλέον ευθέως τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας και φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για άμεσες και ουσιαστικές παρεμβάσεις.
Η υπογεννητικότητα, σε συνδυασμό με τη μαζική μετανάστευση των νέων στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, έχουν επιδεινώσει δραματικά το δημογραφικό ισοζύγιο. Το αποτέλεσμα είναι η συρρίκνωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού και η διεύρυνση του ποσοστού των συνταξιούχων, αυξάνοντας την πίεση στα ταμεία και στην αγορά εργασίας.
Στο 1,7 προς 1 η αναλογία μισθωτών προς συνταξιούχους
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, η αναλογία μισθωτών προς συνταξιούχους διαμορφώνεται πλέον στο 1,7 προς 1, όταν για ένα βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα απαιτείται τουλάχιστον 4 εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο. Η εικόνα αυτή αποτυπώνει το μέγεθος του προβλήματος και τη δυσαρμονία μεταξύ εισφορών και συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων.
Ειδικοί επισημαίνουν ότι χωρίς πολιτικές ενίσχυσης της γεννητικότητας, προσέλκυσης νέων εργαζομένων από το εξωτερικό και σταθερής στήριξης της οικογένειας, το πρόβλημα θα λάβει διαστάσεις μη αναστρέψιμες μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Ταυτόχρονα, ήδη εξετάζονται σενάρια μακροπρόθεσμης προσαρμογής του ασφαλιστικού μοντέλου, με εστίαση στην ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα, αλλά και στην αξιοποίηση των αποθεματικών για μελλοντική κάλυψη ελλειμμάτων.
Το δημογραφικό πρόβλημα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αγορά εργασίας και την κοινωνική συνοχή, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την Ελλάδα του 21ου αιώνα – μια πρόκληση που απαιτεί συλλογική επίλυση, ευρύτερες συναινέσεις και συνεκτικές πολιτικές.
Πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ageing Report, 2024) προσδιορίζουν τον δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων σε 39 στη χώρα μας, όταν σε επίπεδο ΕΕ είναι στο 36,1, ενώ ο δείκτης οικονομικής εξάρτησης των ηλικιωμένων ήταν περίπου δέκα μονάδες υψηλότερος στην Ελλάδα το 2022 (56,2 έναντι 45,7), σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η ίδια έκθεση προβλέπει ότι οι δείκτες εξάρτησης ηλικιωμένων θα αυξηθούν τα επόμενα έτη, φτάνοντας το 46% το 2030 στην Ελλάδα και το 42% στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μειώθηκε ο πληθυσμός κατά 720.000 άτομα
Η σωρευτική μείωση του πληθυσμού της χώρας κατά την περίοδο 2008-2025 έφτασε το 8,5%, ξεπερνώντας οριακά τα 720.000 άτομα. Παρά το γεγονός ότι η μείωση συνεχίζεται και τους πρώτους μήνες του 2025, αυτή είναι σαφώς μικρότερη σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Με κάποιες παροδικές εξάρσεις, η μείωση του πληθυσμού έχει επιβραδυνθεί και φαίνεται να έχει πτωτική τάση, σύμφωνα με τον επιστημονικό συνεργάτη του ΚΕΠΕ, Ιωάννη Χολέζα.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα:
- Η μείωση του πληθυσμού άνω των 15 ετών το 2024 έφτασε τις 22,14 χιλ. άτομα. Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε για την ηλικιακή ομάδα 30-44 ετών (78,3 χιλ. ή 4%) και η δεύτερη μεγαλύτερη στην ομάδα 20-24 ετών (15,1 χιλ. ή 3,1%).
- Αντίθετα, αυξήθηκε το μέγεθος της ομάδας 15-19 ετών (29,5 χιλ. ή 5,1%) και τα άτομα άνω των 65 ετών (32,9 χιλ. ή 1,3%). Ισχυρότερη μείωση εμφάνισαν οι γυναίκες έναντι των ανδρών (13 χιλ. έναντι 9,1 χιλ.), ενώ διαφοροποιήσεις μεταξύ των φύλων είναι εμφανείς σε κάποιες ηλικιακές ομάδες, όπως η ομάδα 15-19 ετών, όπου ο αριθμός των ανδρών παρέμεινε σχετικά σταθερός (0,7%), ενώ των γυναικών κατέγραψε ισχυρή αύξηση (9,9%).
- Συγκρίνοντας το τέλος του 2024 με το τέλος του 2008, η μείωση του πληθυσμού άνω των 15 ετών ξεπέρασε τις 425 χιλ. (ή 4,5%). Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης είναι περίπου 0,7% την περίοδο 2008-2024.
- Τρεις ηλικιακές ομάδες εμφανίζονται διευρυμένες (15-19, 45-64 και 65+) και τρεις ηλικιακές ομάδες ευθύνονται για αναλογικά σημαντικές μειώσεις (20-24, 25-29 και 30-44), οι οποίες ξεπερνούν το 25% και αγγίζουν το 30% κατά περίπτωση (25-29). Στην ηλικιακή ομάδα 30-44 ετών καταγράφεται η μεγαλύτερη μείωση που αγγίζει τα 683 χιλ. άτομα, ενώ στην ηλικιακή ομάδα 65+ η μεγαλύτερη αύξηση, η οποία αγγίζει τα 405 χιλ. άτομα.
Οι αρνητικές προοπτικές εξέλιξης του πληθυσμού στη χώρα μας αντικατοπτρίζονται σε πρόσφατη έκδοση του Ageing Report της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εκεί εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της χώρας θα μειωθεί σε περίπου 10 εκατ. άτομα ως το 2030 καταγράφοντας σωρευτική μείωση άνω του 4% την περίοδο 2022-2030 ή μέσο όρο ετήσιας μείωσης άνω του 0,5%.
