Μύθος ή ιστορία; Το Σπήλαιο της Σαλώμης αποκαλύπτει μυστικά 2.000 ετών
Το σπήλαιο που έγινε τόπος προσκυνήματος ίσως φιλοξενεί την αδελφή του βασιλιά Ηρώδη και όχι το βιβλικό πρόσωπο.
Για εκατοντάδες χρόνια, χριστιανοί προσκυνητές επισκέπτονταν ένα σπήλαιο νοτιοδυτικά της Ιερουσαλήμ, γνωστό ως «Σπήλαιο της Σαλώμης». Η παράδοση το ήθελε να είναι ο τάφος της μαίας που βοήθησε στη γέννηση του Ιησού. Όμως, νέα αρχαιολογική μελέτη φέρνει στο φως μια διαφορετική εκδοχή: το σπήλαιο φιλοξενεί μια γυναίκα βασιλικής καταγωγής από την εποχή του Ηρώδη και όχι την βιβλική ηρωίδα.
Όπως διαβάζουμε στο Live Science, το όνομα Σαλώμη δεν είναι σπάνιο στις αρχαίες γραφές, όμως η ταύτισή της με τη «μαία του Ιησού» προέρχεται από ένα μη κανονικό, απόκρυφο ευαγγέλιο –το λεγόμενο «Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου». Στο κείμενο αυτό, η Σαλώμη δεν είναι η μαία αλλά μια γυναίκα που αμφισβήτησε το θαύμα της γέννησης από παρθένο, για να μετανοήσει έπειτα όταν είδε το βρέφος.
Απόκρυφα ευαγγέλια και η άλλη Σαλώμη
Τα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης δεν περιλαμβάνουν πολλές λεπτομέρειες για τη γέννηση και την παιδική ηλικία του Ιησού. Γι’ αυτό, δημιουργήθηκαν πλήθος απόκρυφα κείμενα – όπως το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου ή το Ψευδοευαγγέλιο του Ματθαίου – που καλύπτουν αυτό το κενό, με ιστορίες πιο φαντασμαγορικές, όπως η συνάντηση του μικρού Ιησού με έναν δράκο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τοποθετείται και η παρουσία της Σαλώμης στη Γέννηση.
Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε και ανασκάφηκε το 1984. Εκεί εντοπίστηκε ένα οστεοφυλάκιο με το όνομα Σαλώμη, ενώ βρέθηκαν και εκατοντάδες πήλινες λυχνίες του 8ου και 9ου αιώνα, τις οποίες πιθανώς αγόραζαν οι προσκυνητές που κατέβαιναν στο σκοτεινό σπήλαιο. Το γεγονός ότι οι προσκυνηματικές επισκέψεις συνεχίστηκαν για δύο αιώνες μετά την Ισλαμική κατάκτηση της περιοχής δείχνει τη μεγάλη σημασία που αποδιδόταν στο σημείο.
Στη νέα μελέτη του 2025, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Atiqot προτείνεται μια νέα ερμηνεία. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους το μέγεθος και η κατασκευή του τάφου – με εντυπωσιακή είσοδο και μεγάλη αυλή – δείχνουν ότι ανήκε σε μέλος της βασιλικής οικογένειας της Ιουδαίας.
Η νέα αρχαιολογική ερμηνεία του σπηλαίου
Παράλληλα, οι ανασκαφές αποκάλυψαν και τα ερείπια πολυτελών επαύλεων στην περιοχή γύρω από το σπήλαιο, γεγονός που ενισχύει την υπόθεση πως πρόκειται για οικογενειακό τάφο πλούσιας και ισχυρής δυναστείας της εποχής του Ηρώδη του Μεγάλου. Οι ερευνητές προτείνουν ότι η Σαλώμη που θάφτηκε εκεί ήταν η μικρότερη αδελφή του Ηρώδη, και όχι η μαία των απόκρυφων ευαγγελίων.
Ο Ηρώδης Α΄, που κυβέρνησε από το 37 έως το 4 π.Χ., είναι κυρίως γνωστός για την – αμφισβητούμενη ιστορικά – διαταγή για τη σφαγή των νηπίων. Όμως, οι ιστορικοί τον αναγνωρίζουν κυρίως ως μεγάλο οικοδόμο, που ανακαίνισε τον Ναό του Σολομώντα και έχτισε την υποδομή της Ιερουσαλήμ όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Μερικά από τα κτίσματα αυτά στέκονται ακόμα, όπως το Δυτικό Τείχος.
Μύθος και Ιστορία: Η σύγκρουση των αφηγήσεων
Ανεξαρτήτως της ταυτότητας της Σαλώμης, το εύρημα φέρνει στο προσκήνιο ένα σημαντικό ερώτημα: πόσα από τα σημεία λατρείας βασίζονται σε παραδόσεις και πόσα σε αρχαιολογικά δεδομένα; Η περίπτωση του Σπηλαίου της Σαλώμης αποδεικνύει πως η Ιστορία μπορεί να είναι πιο σύνθετη – και ενίοτε πιο συναρπαστική – από τους θρύλους.
