Οι νυχτερίδες δεν παθαίνουν ποτέ καρκίνο - Τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο

Οι νυχτερίδες ζουν 30 χρόνια -το ισοδύναμο των 180 ανθρώπινων ετών, κι όμως, σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζουν καρκίνο . Αυτή η περίεργη ανοσία έχει κινήσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων εδώ και χρόνια, και τώρα, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ φαίνεται να έχουν βρει το μυστικό τους και μαζί ίσως ανοίγουν νέους δρόμους για την αντιμετώπιση του καρκίνου στον άνθρωπο.

Όσο περισσότερο ζει ένας οργανισμός, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο, κυρίως λόγω συσσώρευσης βλαβών στο DNA που μετατρέπουν υγιή κύτταρα σε καρκινικά. Στον άνθρωπο απαιτούνται συνήθως 3 έως 8 τέτοιες «βλάβες» για να ξεκινήσει η καρκινογένεση. Στα ποντίκια, αρκούν μόνο δύο. Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για τις νυχτερίδες. Στο εργαστήριο, κύτταρά τους μετατράπηκαν εύκολα σε καρκινικά με μόλις δύο γενετικές αλλοιώσεις. Παρ’ όλα αυτά, στην πραγματική τους ζωή, παραμένουν σχεδόν άτρωτες στον καρκίνο. 

Το p53: Το ισχυρό γονίδιο των νυχτερίδων

Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature Communications, το μυστικό τους φαίνεται να είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία οι νυχτερίδες εντοπίζουν και εξουδετερώνουν τα ύποπτα κύτταρα. Πρωταγωνιστής σε αυτή την ασπίδα είναι ένα γονίδιο γνωστό και στον άνθρωπο: το p53. Αυτό το γονίδιο παίζει ρόλο «φύλακα του γονιδιώματος», καθώς εντοπίζει βλάβες στο DNA και ενεργοποιεί διαδικασίες αυτοκαταστροφής των προβληματικών κυττάρων. Στον άνθρωπο, σχεδόν οι μισοί καρκίνοι οφείλονται σε βλάβες στο p53. Στις νυχτερίδες, όμως, το p53 είναι πιο ισχυρό και πιο σταθερό.

Οι καφέ νυχτερίδες διαθέτουν δύο πλήρη αντίγραφα του γονιδίου p53 — γεγονός σπάνιο και εντυπωσιακό, παρόμοιο με αυτό που παρατηρείται στους ελέφαντες, ένα άλλο είδος με εξαιρετική αντοχή στον καρκίνο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι καταφέρνουν να ρυθμίζουν τέλεια τη δράση του. Οι νυχτερίδες, όπως διαπιστώθηκε, έχουν υψηλά επίπεδα άλλων ρυθμιστικών μορίων που εξισορροπούν τη δράση του p53, κάτι που δεν παρατηρείται ούτε στους ανθρώπους ούτε στα ποντίκια.

Ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σε συνεχή επιφυλακή

Όπως διαβάζουμε στο ZME Science, η άμυνα των νυχτερίδων δεν εξαντλείται στο p53. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι επίσης ιδιαίτερα ανθεκτικό και δραστήριο. Εξελίχθηκε για να ανταποκρίνεται στις ακραίες απαιτήσεις της πτήσης και να αντιμετωπίζει με επιτυχία μερικούς από τους πιο θανατηφόρους ιούς του πλανήτη, όπως ο Έμπολα και ο SARS. Αυτή η συνεχής επαγρύπνηση του ανοσοποιητικού τους, φαίνεται ότι λειτουργεί και ως «σκούπα» ενάντια στα καρκινικά κύτταρα, απομακρύνοντάς τα πριν εξαπλωθούν.

Πρόσφατες γενετικές αναλύσεις έδειξαν ότι οι νυχτερίδες διαθέτουν περισσότερα «φυσικά φονικά» κύτταρα και CD8+ T-κύτταρα, που είναι κρίσιμα για την αναγνώριση και καταστροφή όγκων. Ταυτόχρονα, τα κύτταρά τους παρουσιάζουν περιορισμένη γήρανση και μικρή φλεγμονή—δύο βασικούς παράγοντες που στον άνθρωπο συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου και άλλων ασθενειών.

Ένα ακόμη εντυπωσιακό εύρημα είναι η συνεχής δραστηριότητα της του ενζύμου τελομεράση στις νυχτερίδες. Η τελομεράση διατηρεί για μεγαλύτερο διάστημα τα τελομερή, τα «καπάκια» του DNA που προστατεύουν τα χρωμοσώματα. Στα περισσότερα θηλαστικά, η δράση της τελομεράσης μειώνεται προοδευτικά, οδηγώντας σταδιακά τα κύτταρα σε θάνατο. Στις νυχτερίδες, όμως, παραμένει ενεργή ακόμη και σε μεγάλη ηλικία. Παρά το γεγονός ότι αυτή η ιδιότητα θα μπορούσε να ενισχύσει τον κίνδυνο καρκίνου, η ενισχυμένη δραστηριότητα του p53 εξουδετερώνει τον κίνδυνο αποτελεσματικά.

Τι σημαίνει αυτή η ανακάλυψη για τους ανθρώπους

Όλη αυτή η πολύπλοκη και τέλεια συντονισμένη άμυνα των νυχτερίδων ενάντια στον καρκίνο δημιουργεί ελπίδες και για τον άνθρωπο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα ευρήματα τους μπορούν να οδηγήσουν σε νέες στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας. Ήδη υπάρχουν φάρμακα που στοχεύουν το p53, ενώ η μελέτη αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπειών. Επιπλέον, η ασφαλής ενεργοποίηση της τελομεράσης σε ανθρώπινα κύτταρα θα μπορούσε να επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής τους χωρίς να αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου, όπως συμβαίνει στις νυχτερίδες.