Σχολικά λεωφορεία στην Ελλάδα: Νομοθεσία, έλεγχοι και το στοίχημα της ασφάλειας

Με την επιστροφή στο σχολείο, τα σχολικά λεωφορεία αποκτούν ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητα των παιδιών, γι’ αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν βασικούς κανόνες ασφάλειας και οργάνωσης.

Τα σχολικά λεωφορεία παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ασφαλή μετακίνηση των μαθητών. Στην Ελλάδα, για την λειτουργία τους ισχύουν αυστηροί κανόνες, με μοναδικό σκοπό την προστασία των παιδιών. Ας δούμε λοιπόν, τι προβλέπει το νομοθετικό πλαίσιο.

Βασικοί κανόνες λειτουργίας

Τύπος οχήματος: Τα σχολικά λεωφορεία πρέπει να είναι συγκεκριμένων τύπων (κατηγορίας Μ2 ή Μ3) και να μην χρησιμοποιούνται για αστικές διαδρομές.

Παιδικά καθίσματα (CRS): Για την ασφάλεια των παιδιών άνω των τριών ετών, είναι υποχρεωτική η χρήση ειδικών συστημάτων συγκράτησης (γνωστά ως CRS) σε συνδυασμό με τις ζώνες ασφαλείας. Αυτά τα συστήματα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές (Κανονισμός 44 ή 129 της UNECE) και να τοποθετούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Απαραίτητα έγγραφα: Για να κυκλοφορήσει ένα σχολικό λεωφορείο, η άδειά του πρέπει να αναφέρει ρητά την ύπαρξη των συστημάτων συγκράτησης. Επιπλέον, απαιτούνται ειδικές βεβαιώσεις από τον κατασκευαστή και το αρμόδιο Κέντρο Ελέγχου Ασφάλειας Οχημάτων (ΕΕΑΣΧ) για την καταλληλότητα των καθισμάτων και των ζωνών.

Ζώνες ασφαλείας: Η χρήση ζώνης είναι υποχρεωτική για όλους τους επιβαίνοντες (μαθητές συνοδούς οδηγούς) χωρίς εξαιρέσεις.

Οδηγοί και Συνοδοί: Ο οδηγός δεν επιτρέπεται να είναι άνω των 65 ετών. Σε όλα τα μισθωμένα λεωφορεία και σε όσα ανήκουν σε σχολεία, είναι υποχρεωτική η παρουσία ενός συνοδού.
Τεχνικός Έλεγχος και Σήμανση: Κάθε χρόνο, όλα τα σχολικά λεωφορεία περνούν υποχρεωτικό τεχνικό έλεγχο (ΚΤΕΟ). Επίσης, πρέπει να φέρουν ευανάγνωστη πινακίδα με την ένδειξη «ΣΧΟΛΙΚΟ» στο μπροστινό και πίσω παρμπρίζ.

Όρια ταχύτητας: Τα όρια ταχύτητας για τα σχολικά λεωφορεία είναι 80 χλμ/ώρα στους αυτοκινητόδρομους και 60 χλμ/ώρα στο υπόλοιπο οδικό δίκτυο εκτός πόλεων.

Σχολικές εκδρομές: Πριν από κάθε σχολική εκδρομή, ο διευθυντής του σχολείου πρέπει να ενημερώσει την αρμόδια Τροχαία τουλάχιστον τρεις εργάσιμες ημέρες νωρίτερα, ώστε να γίνει ο απαραίτητος έλεγχος του λεωφορείου. Πρόκειται για μια διαδικασία που πλέον εφαρμόζεται σε όλη τη χώρα.

Λίγη ιστορία. Γιατί τα σχολικά λεωφορεία είναι κίτρινα;

Ο συγκεκριμένος, έντονος κίτρινος χρωματισμός των σχολικών λεωφορείων, γνωστός ως «School Bus Glossy Yellow», δεν είναι τυχαίος αλλά αποτέλεσμα μιας συνειδητής επιλογής που έγινε για λόγους ασφάλειας.

Η ιστορία του ξεκινά τη δεκαετία του 1930, όταν ο καθηγητής Frank Cyr από το Πανεπιστήμιο Columbia πραγματοποίησε μια εκτενή μελέτη στις ΗΠΑ για την ασφαλή μεταφορά των μαθητών. Διαπιστώνοντας την έλλειψη προδιαγραφών, ο Cyr οργάνωσε το 1939 ένα συνέδριο στη Νέα Υόρκη με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, στελεχών της αυτοκινητοβιομηχανίας και κατασκευαστών λεωφορείων.

Σκοπός του συνεδρίου ήταν η τυποποίηση των σχολικών λεωφορείων με επίκεντρο την ασφάλεια. Μέσα από πειράματα με διάφορα δείγματα χρωμάτων, ο Cyr και η ειδική επιτροπή του κατέληξαν στη συγκεκριμένη κίτρινη-πορτοκαλί απόχρωση. Όπως εξηγούν οφθαλμίατροι, το κιτρινωπό φάσμα χρωμάτων είναι αυτό που γίνεται πιο εύκολα αντιληπτό από το ανθρώπινο μάτι, ειδικά από απόσταση.

Επομένως, το κίτρινο χρώμα επιλέχθηκε επειδή είναι το πιο ευδιάκριτο και προσελκύει περισσότερο την προσοχή, διασφαλίζοντας την καλύτερη ορατότητα και κατά συνέπεια την αυξημένη ασφάλεια των παιδιών.

Καλές οι προδιαγραφές αλλά τηρούνται;

Τον Σεπτέμβριο του 2024, με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, η Ελληνική Αστυνομία προχώρησε σε στοχευμένους ελέγχους σε σχολικά λεωφορεία σε όλη τη χώρα – συγκεκριμένα ελέγχθηκαν 1.621 λεωφορεία και διαπιστώθηκαν 214 παραβάσεις

Οι παραβάσεις αυτές αφορούσαν πολλά ζητήματα ασφαλείας και νομιμότητας:

• 76 λεωφορεία είχαν πρόβλημα με τον ταχογράφο,
• 57 ξεπέρασαν τα όρια ταχύτητας,
• 24 δεν τηρούσαν ωράριο εργασίας,
• 11 δεν χρησιμοποιούσαν ζώνες ασφαλείας,

ενώ εντοπίστηκαν και ελλείψεις όπως

• η απουσία πυροσβεστήρα (9 περιπτώσεις),
• φαρμακείου (4),
• πιστοποιητικού επαγγελματικής ικανότητας (3),
• ασφαλιστηρίου συμβολαίου (3),
• προβλεπόμενης άδειας οδήγησης (2),
• δελτίου τεχνικού ελέγχου (1) και
• φθαρμένων ελαστικών (1), καθώς και
• 23 άλλες ποικίλες παραβάσεις.

Αυτές οι παραβάσεις αποδεικνύουν ότι, παρά τις υπάρχουσες προδιαγραφές λειτουργίας και εξοπλισμού –όπως η χρήση CRS (σύμφωνα με Κανονισμούς ECE R44 ή R129), οι υποχρεωτικές ζώνες ασφαλείας, η πινακίδα «ΣΧΟΛΙΚΟ», ο ετήσιος τεχνικός έλεγχος ΚΤΕΟ, οι συνοδοί, τα όρια ταχύτητας (80 χλμ/ώρα σε αυτοκινητόδρομοι και 60 χλμ/ώρα αλλού) και η ηλικία του οδηγού έως 65 έτη– έχουν σημαντικά κενά στην πράξη. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κανόνες υπάρχουν αλλά η εφαρμογή τους χρειάζεται ενίσχυση. Η συχνή παραβίαση των ορίων ταχύτητας και η έλλειψη βασικών εξοπλισμών (ζώνες, πυροσβεστήρες, φαρμακεία) θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα των μαθητών. Προβλήματα με τον ταχογράφο και την επαγγελματική ικανότητα του οδηγού επηρεάζουν την αξιοπιστία και την ασφάλεια των δρομολογίων.

Τι θα έλεγες αν;

Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, είναι κρίσιμο να συσταθεί από τη νέα σχολική χρονιά μια μόνιμη ομάδα ελέγχων, που θα αποτελείται από εκπροσώπους της Τροχαίας και του Υπουργείου Παιδείας. Η ομάδα αυτή θα έχει ως αποστολή να κάνει ελέγχους πριν από την έναρξη κάθε σχολικής χρονιάς, διασφαλίζοντας ότι κάθε σχολικό λεωφορείο εκπληρώνει τις νόμιμες προδιαγραφές: 

• Λειτουργικό CRS και ζώνες, εν ισχύ ΚΤΕΟ, πινακίδα «ΣΧΟΛΙΚΟ», κατάλληλοι συνοδοί, νόμιμη ηλικία οδηγού και πλήρης τεχνικός και εξοπλισμός ασφαλείας.

• Δειγματοληπτικούς ελέγχους κατά τη διάρκεια του έτους.

• Καταγραφή των παραβάσεων: Έτσι, θα μπορούν να δημοσιοποιούνται τα στοιχεία και να βλέπουμε τη βελτίωση με την πάροδο του χρόνου.

Η εν λόγω πρόταση μπορεί να λειτουργήσει, προληπτικά καθώς η τακτική επιθεώρηση μπορεί να αποτρέψει προβλήματα πριν καν εμφανιστούν. Με τη συνεργασία των αρμόδιων φορέων, εξασφαλίζεται η υπευθυνότητα και αυξάνεται η εμπιστοσύνη των γονέων και των εκπαιδευτικών στην ασφάλεια των μετακινήσεων.

Η πρόταση σύστασης μίας ειδικής ομάδας ελέγχου θα προσφέρει πολλαπλά οφέλη: Αύξηση της ασφάλειας, ενίσχυση της εμπιστοσύνης των γονέων, και πρόληψη προβλημάτων που φέρνουν τελικά σοβαρές συνέπειες για όλους.