Τι αναφέρει το άρθρο 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ - Πόσες φορές και πότε έχει ενεργοποιηθεί
Η Πολωνία θα επικαλεστεί το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ για διαβουλεύσεις σχετικά με την αντιμετώπιση απειλών, δήλωσε ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ.
«Το γεγονός ότι αυτά τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία αποτελούσαν απειλή για την ασφάλεια, καταρρίφθηκαν αλλάζει την πολιτική κατάσταση. Ως εκ τούτου, οι συμμαχικές διαβουλεύσεις έλαβαν τη μορφή επίσημου αιτήματος για την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Ντόναλντ Τουσκ, λίγες ώρες μετά την παραβίαση του εναέριου χώρου της Πολωνίας από ρωσικά drones και την άμεση κατάρριψή τους.
Όπως ανέφερε στο κοινοβούλιο, υπήρξαν 19 εισβολές στον πολωνικό εναέριο χώρο κατά τη διάρκεια της νύχτας, με μεγάλο μέρος των μη επανδρωμένων αεροσκαφών να εισέρχεται από τη Λευκορωσία.
Τόνισε, μάλιστα, ότι η Πολωνία χρειάζεται κάτι περισσότερο από εκφράσεις αλληλεγγύης και περισσότερη υποστήριξη από τους συμμάχους.
Άρθρο 4 Ιδρυτικής Συνθήκης του ΝΑΤΟ
Το άρθρο 4 ορίζει ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ θα διαβουλεύονται οποτεδήποτε απειλείται το έδαφος, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια οποιουδήποτε από τα μέλη της συμμαχίας.
Το άρθρο αναφέρει συγκεκριμένα:
«Τα Συμβαλλόμενα Μέρη θέλουσι συσκέπτεσθαι από κοινού οσάκις κατά την γνώμην οιουδήποτε εξ αυτών απειλείται η εδαφική ακεραιότης ή πολιτική ανεξαρτησία ή ασφάλεια ενός οιουδήποτε των Μερών».
Οι συζητήσεις στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, το κύριο όργανο λήψης πολιτικών αποφάσεων του ΝΑΤΟ, θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε κάποια μορφή κοινής απόφασης ή δράσης.
Ανεξαρτήτως του σεναρίου, τα υπόλοιπα μέλη που συμμετέχουν στο Συμβούλιο ενθαρρύνονται να αντιδράσουν στην κατάσταση που παρουσιάζει το κράτος - μέλος.
Σημειώνεται ότι δεν πρόκειται για τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής, αυτή ενεργοποιείται μόνο μέσω του Άρθρου 5. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν πολιτικό και διπλωματικό μηχανισμό αντίδρασης, που μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για κοινή δράση, στρατιωτικά ή όχι.
Οι περιπτώσεις που έχει ενεργοποιηθεί στο παρελθόν
Η πρώτη επίσημη ενεργοποίηση του Άρθρου 4 έγινε το 2003, όταν η Τουρκία ζήτησε διαβουλεύσεις εν όψει της επερχόμενης στρατιωτικής επιχείρησης στο Ιράκ και των πιθανών επιπτώσεών της στα τουρκικά σύνορα. Το ΝΑΤΟ αντέδρασε με την επιχείρηση Display Deterrence, μια καθαρά αμυντική αποστολή.
Ακολούθησαν δύο ακόμα ενεργοποιήσεις από την Άγκυρα τον Ιούνιο και τον Οκτώβριο του 2012, με αφορμή την κατάρριψη τουρκικού μαχητικού από τη Συρία και στη συνέχεια τον θάνατο Τούρκων αμάχων από πυρά στα σύνορα. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν στην ανάπτυξη πυραύλων Patriot από ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις στο τουρκικό έδαφος, μια από τις πιο ουσιαστικές στρατιωτικές απαντήσεις υπό το Άρθρο 4.
Το 2014, η Πολωνία ενεργοποίησε το Άρθρο 4 εν μέσω της ρωσικής επέμβασης στην Κριμαία, ενώ το 2015 η Τουρκία το επικαλέστηκε και πάλι, αυτή τη φορά λόγω σειράς τρομοκρατικών επιθέσεων στο εσωτερικό της.
Η Τουρκία ενεργοποίησε και πάλι το Άρθρο 4 το 2020, μετά τον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας, έπειτα από αεροπορικές επιδρομές που αποδόθηκαν στο καθεστώς Άσαντ και στη ρωσική υποστήριξή του.
Η τελευταία ενεργοποίηση έγινε στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν οκτώ χώρες (Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) ζήτησαν διαβουλεύσεις, την ίδια ημέρα που η Ρωσία ξεκίνησε τη γενικευμένη εισβολή της στην Ουκρανία.
