Εξπρές φοροαπαλλαγές για πρώτη κατοικία - Ποιοι και πότε δικαιούνται το αφορολόγητο

Στη μείωση και την αυτόματη άντληση των εγγράφων και των δικαιολογητικών για το «κλείδωμα» της απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης, για όσους προχωρούν σε αγορές, κληρονομιές και γονικές παροχές για την απόκτηση η ανέγερση πρώτης κατοικίας προχωρά το υπουργείο Οικονομικών, βάζοντας τέλος στη ταλαιπωρία για χιλιάδες φορολογούμενους.

Το νέο σύστημα που αναμένεται να ενεργοποιηθεί έως το τέλος του έτους φέρνει ενοποίηση και απλοποίηση των απαιτούμενων παραστατικών και επέκταση της διαλειτουργικότητας των ψηφιακών συστημάτων ώστε τα βασικά δικαιολογητικά να αντλούνται σε χρόνο εξπρές από τις βάσεις δεδομένων του Δημοσίου (ΕΡΓΑΝΗ, ΑΑΔΕ, Δήμοι κ.ά.).

Σήμερα απαιτείται πληθώρα δικαιολογητικών

Σημειώνεται ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για την απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης, κληρονομιάς ή γονικής παροχής για την πρώτη κατοικία οι φορολογούμενοι θα πρέπει να συλλέξουν και να προσκομίσουν πληθώρα δικαιολογητικών όπως συμβόλαια και τίτλους ιδιοκτησίας του μεταβιβαζόμενου ακινήτου, βεβαίωση μη οφειλής φόρου, τοπογραφικό διάγραμμα και δήλωση μηχανικού περί νομιμότητας του ακινήτου, βεβαίωση κατοικίας αντίγραφα των δηλώσεων φόρου εισοδήματος των τελευταίων πέντε ετών, του εντύπου Ε9 και του ΕΝΦΙΑ, υπεύθυνη δήλωση ότι δεν έχουν κάνει χρήση του δικαιώματος απαλλαγής στο παρελθόν και δεν κατέχουν άλλο ακίνητο κατά πλήρη κυριότητα κ.ά.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2024, 31.984 ζευγάρια έκαναν χρήση της απαλλαγής, με το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό να υπερβαίνει τα 2,15 δισ. ευρώ ενώ οι απαλλαγές για κληρονομιές και γονικές παροχές ανήλθαν σε 7,7 εκατ. ευρώ.

Κίνητρο για αγορά πρώτης κατοικίας

Η απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης ακινήτου αποτελεί σημαντικό κίνητρο για την αγορά πρώτης κατοικίας, μειώνοντας το συνολικό κόστος και διευκολύνοντας την πρόσβαση στην ιδιοκατοίκηση αλλά το μέτρο ισχύει υπό αυστηρές προϋποθέσεις.

Για τη χορήγηση της απαλλαγής ο αγοραστής, μαζί με τον/την σύζυγο και τα ανήλικα παιδιά του, δεν πρέπει να κατέχουν ήδη ακίνητο που καλύπτει τις στεγαστικές τους ανάγκες, δεν πρέπει να έχουν λάβει ανάλογη απαλλαγή στο παρελθόν, ούτε να έχουν μεταβιβάσει ακίνητο ή οικόπεδο που πληρούσε τις ανάγκες αυτές τα τελευταία πέντε χρόνια.

Απαραίτητη είναι επίσης η μη ύπαρξη συγγένειας μεταξύ αγοραστή και πωλητή, ενώ ο αγοραστής πρέπει να διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα για τουλάχιστον έναν χρόνο ή να έχει πρόθεση μόνιμης εγκατάστασης εντός δύο ετών από την αγορά.

Όσον αφορά στο ύψος του αφορολόγητο ορίου τα ποσά διαμορφώνονται ως εξής:

- 200.000 ευρώ για αγορά πρώτης κατοικίας από άγαμους και 250.000 ευρώ για έγγαμους με προσαύξηση 25.000 ευρώ για τα δύο πρώτα παιδιά και 30.000 ευρώ για κάθε επιπλέον. Έτσι έγγαμος με δύο παιδιά που επιθυμεί να αγοράσει πρώτη κατοικία αντικειμενικής αξίας 350.000 για τα 300.000 ευρώ δεν θα πληρώσει φόρο (250.000 για τον ίδιο +50.000 για τα δύο παιδιά). Για το υπόλοιπο ποσό των 50.000 ευρώ (350.000-300.000) θα κληθεί να καταβάλλει φόρο με συντελεστή 3%, δηλαδή 1.500 ευρώ.

- 800.000 ευρώ για γονική παροχή κτίσματος που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί από το τέκνο ως πρώτη κατοικία. Το ποσό αυτό προσαυξάνεται με το αφορολόγητο της πρώτης κατοικίας που ανέρχεται σε 200.000 ευρώ για το άγαμο και σε 250.000 ευρώ για το έγγαμο τέκνο, προσαυξανόμενο κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 ευρώ για κάθε τέκνο από το τρίτο και πάνω. Έτσι για τη γονική παροχή πρώτης κατοικίας ισχύει συνολικό αφορολόγητο όριο 1.000.000 ευρώ για τους αγάμους και 1.050.000 ευρώ για τους εγγάμους χωρίς τέκνα.

- 200.000 ευρώ για την απόκτηση πρώτης κατοικίας μέσω κληρονομιάς για ανήλικους ή άγαμους και μέχρι 250.000 ευρώ για έγγαμους με προσαύξηση κατά 25.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα τους και κατά 30.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα τους. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνεται και η αξία μίας θέσης στάθμευσης και ενός αποθηκευτικού χώρου έως 20 τ.μ. εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα.

- 50.000 ευρώ για απόκτηση οικοπέδου από ανήλικους ή άγαμους και 100.000 ευρώ για έγγαμους με προσαύξηση κατά 10.000 ευρώ για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα τους και κατά 15.000 ευρώ για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα τους. Το αγοραζόμενο οικόπεδο ή το οικόπεδο, στο οποίο έχει ανεγερθεί η αγοραζόμενη κατοικία, πρέπει να είναι οικοδομήσιμο κατά το χρόνο της αγοράς. Η συνδρομή αυτής της προϋπόθεσης βεβαιώνεται από τις αρμόδιες Δημόσιες Υπηρεσίες ή από αντίστοιχη δήλωση μηχανικού πάνω στο τοπογραφικό διάγραμμα του μεταβιβαζόμενου ακινήτου.

Τι ισχύει για κάθε νέα αγορά ακινήτου

Η απαλλαγή από το φόρο μεταβίβασης παρέχεται μια φορά και για να ισχύσει για κάθε νέα αγορά ακινήτου πρέπει τα ακίνητα που έχει στην κυριότητα του κατά το χρόνο της νέας αγοράς ο αγοραστής, ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα τους να μην πληρούν τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας τους η ο αγοραστής να υποβάλει την οικεία δήλωση και να καταβάλει εφάπαξ το φόρο που αναλογεί στην αξία του ακινήτου που έτυχε της απαλλαγής.