Οι κρυφές ανησυχίες της Ευρώπης για το σχέδιο του Τραμπ και η επόμενη ημέρα στη Γάζα

Μετά από δύο χρόνια, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αισθάνονται ανακούφιση που οι Ισραηλινοί όμηροι επέστρεψαν στις οικογένειές τους. Ωστόσο, ορισμένοι, μιλώντας στο Politico, εξέφρασαν αμφιβολίες για βασικά σημεία της πρωτοβουλίας του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, και δήλωσαν ότι είναι πολύ νωρίς για να μειωθεί η διπλωματική πίεση προς την ισραηλινή κυβέρνηση.

Μάλιστα, διπλωμάτες, πολιτικοί και αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες, αλλά και αλλού, εξέφρασαν την άποψη ότι το Ισραήλ δεν θα πρέπει να υπολογίζει ότι οι Ευρωπαίοι θα ξεχάσουν γρήγορα τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων στη Γάζα, ακόμη κι αν η ειρηνευτική συμφωνία του Τραμπ κατάφερε να τερματίσει τον πόλεμο.

Η καταστροφή της Γάζας και ο θάνατος περισσότερων από 60.000 ανθρώπων απαιτούν λογοδοσία, δικαιοσύνη και ένα κατάλληλα χρηματοδοτούμενο σχέδιο ανασυγκρότησης, δήλωσαν οι Ευρωπαίοι στο Politico καθώς υπογράφηκε στην Αίγυπτο η συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου που ακολούθησε τις επιθέσεις της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. «Η πίεση που ασκούμε εξακολουθεί να είναι σημαντική», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ, που διατηρεί την ανωνυμία του. «Αν θέλουμε να άρουμε όλη την πίεση, τότε το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί».

Τα τελευταία δύο χρόνια ο πόλεμος στη Γάζα έχει φέρει το προσκήνιο την διχασμένη Ευρώπη, ενώ έχει δημιουργήσει και ρήξη στην πολιτική στα υψηλότερα επίπεδα της Ε.Ε. Όσο η ανθρωπιστική κατάσταση στην Γάζα επιδεινωνόταν, διαμαρτυρίες υπέρ της Παλαιστίνης κατέλαβαν τις ευρωπαϊκές πόλεις. Μάλιστα, ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία, αναγνώρισαν το κράτος της Παλαιστίνης σε μια ειδική διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο μήνα, ενισχύοντας τις διεθνείς εκκλήσεις προς το Ισραήλ να τερματίσει τις επιθέσεις του και να επιτρέψει την παροχή βοήθειας στη Γάζα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια σειρά κυρώσεων και ποινών με στόχο να πλήξει το εμπόριο και τη συνεργασία με το Ισραήλ. Τελικά, τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ διαφώνησαν μεταξύ τους και δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συμφωνία για την εφαρμογή των μέτρων, αν και τα σχέδια παραμένουν στον αέρα.
Οι διαφωνίες μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών είναι πιθανό να συνεχιστούν, καθώς η ΕΕ εξετάζει τώρα το ενδεχόμενο να άρει την απειλή των κυρώσεων.

Παράθυρο για επανεκκίνηση;

Η εκεχειρία και η συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων που εμπνεύστηκε ο Τραμπ ενδεχομένως άνοιξαν ένα παράθυρο για επανεκκίνηση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και ΕΕ. Μάλιστα, ο πρέσβης του Ισραήλ στην ΕΕ δήλωσε στο Politico ότι πρέπει να γίνει άρση των απειλών για κυρώσεις, καθώς και να αποκατασταθεί η πλήρης διμερής συνεργασίας, σημειώνοντας ότι η εκεχειρία σημαίνει πως δεν υπάρχει λόγος να παραμείνουν σε ισχύ οι περιορισμοί.

Σε ερώτηση που τέθηκε στην εκπρόσωπο της Κομισιόν, δήλωσε στους δημοσιογράφους τη Δευτέρα ότι η αλλαγή στο «πλαίσιο» επί τόπου θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεξέταση των προτάσεων και των μέτρων που έχουν ήδη επιβληθεί στο Ισραήλ. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι αυτό δεν θα συμβεί πριν από τη συνάντηση των υπουργών των εθνικών κυβερνήσεων την επόμενη εβδομάδα. «Δεν έχουμε φτάσει ακόμα σε αυτό το σημείο».

Οι ηγέτες της ΕΕ πρόκειται να συγκεντρωθούν για μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες στις 23 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι στιγμής η ημερήσια διάταξη δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά στην επανεξέταση της προσέγγισης της Ένωσης έναντι του Ισραήλ.

Υπογραμμίζοντας την προσοχή, η επίτροπος της ΕΕ αρμόδια για την ανθρωπιστική βοήθεια, Hadja Lahbib, δήλωσε την Δευτέρα ότι η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων ήταν «μόνο το πρώτο βήμα», προσθέτοντας: «Η βοήθεια πρέπει να φτάσει επειγόντως στους Παλαιστινίους στη Γάζα και η σύνοδος κορυφής στην Αίγυπτο πρέπει να προσφέρει διαρκείς πολιτικές λύσεις». Για πολλούς διπλωμάτες το βασικό κριτήριο για να επιτρέψει η ΕΕ την χαλάρωση της πίεσης προς το Ισραήλ είναι αν οι Παλαιστίνιοι θα λάβουν τα τρόφιμα και τα εφόδια που χρειάζονται επειγόντως. «Όλα εξαρτώνται από το αν η βοήθεια που χρειάζεται η Γάζα θα φτάσει τελικά στους ανθρώπους εκεί», δήλωσε ένας αξιωματούχος μιας ευρωπαϊκής κυβέρνησης. «Αν ναι, η Επιτροπή θα αποσύρει την πρότασή της και αυτό είναι όλο».

Δικαιοσύνη και λογοδοσία

Καθώς ο Τραμπ και ο Νετανιάχου αντάλλαξαν αμοιβαία συγχαρητήρια στο Ισραήλ τη Δευτέρα, ορισμένοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν την παράσταση με ένα αίσθημα καχυποψίας. Σε κάποιο σημείο, ο Τραμπ πρότεινε ακόμη και να δοθεί χάρη στον Νετανιάχου σε σχέση με τις κατηγορίες διαφθοράς που αντιμετωπίζει στη χώρα του — μια κίνηση που συνέβαλε στην αίσθηση ότι ο Τραμπ θέλει να κοιτάξει μπροστά, όχι πίσω.

Και πάλι, Ευρωπαίος αξιωματούχος τονίζει ότι το Ισραήλ πρέπει να λογοδοτήσει για αυτό που ορισμένοι έχουν ονομάσει «γενοκτονία» στη Γάζα. «Αυτό που είναι πολύ σημαντικό σε μια ειρηνευτική διαδικασία είναι να αποδοθεί δικαιοσύνη και να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι. Ας μην ξεχνάμε ότι 60.000 αθώοι άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, ότι η Γάζα έχει καταστραφεί», είπε.

Ο ρόλος της Ευρώπης

Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι πιέζουν για να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία που θα ακολουθήσει, ζητώντας μια θέση στο προτεινόμενο από τον Τραμπ «συμβούλιο ειρήνης» που θα εποπτεύει τη διοίκηση της Γάζας. Ο Τραμπ ήταν ασαφής τη Δευτέρα σχετικά με τη σύνθεσή του, παραπέμποντας τις ερωτήσεις στον απεσταλμένο του Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος είπε ότι είχε πολλούς υποψηφίους.

Στις Βρυξέλλες υπάρχει κάποιος σκεπτικισμός για αυτό το νέο όργανο, εν μέσω ιδιωτικών υπονοιών ότι μπορεί απλώς να αποτελεί μια ευκαιρία για τις δυτικές κατασκευαστικές εταιρείες να κερδίσουν χρήματα από την ανοικοδόμηση της Γάζας από τα ερείπια.

Το κόστος της ανοικοδόμησης έχει εκτιμηθεί σε περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Η ΕΕ είναι σημαντικός δωρητής των Παλαιστινίων και τα κεφάλαιά της θα είναι ζωτικής σημασίας για την προσπάθεια ανάκαμψης. Ωστόσο, οι αξιωματούχοι θέλουν επιρροή και όχι μόνο τιμολόγια. «Η Ευρώπη πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από απλός χρηματοδότης. Η Ευρώπη πρέπει να διαδραματίσει το ρόλο του έντιμου μεσολαβητή, όπως πάντα».

Δυστυχώς, η μέχρι στιγμής αδυναμία της ΕΕ να συμφωνήσει για την επιβολή κυρώσεων ή ποινών στο Ισραήλ φαίνεται να έχει αποδυναμώσει τη θέση της στην περιοχή. Ένας διπλωμάτης από μια χώρα του Κόλπου δήλωσε ότι η ΕΕ «απουσίαζε» κατά τη διάρκεια της κρίσης και ότι δεν ήταν καθόλου σαφές ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της, αν υπήρχε.

Εν μέρει, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να φαίνονται αδύναμοι ή απόντες από την ειρηνευτική διαδικασία στη Γάζα, διότι οι διαιρέσεις σχετικά με τη Μέση Ανατολή ενδέχεται να ανατρέψουν τα πολιτικά τους προγράμματα στις χώρες τους.

Τρία βασικά ερωτήματα

Μετά την διακήρυξη που υπέγραψαν στο Σαρμ Ελ Σεΐχ Κατάρ, Τουρκία, ΗΠΑ και Αίγυπτος, εγείρονται τρία σημαντικά ερωτήματα, για τα οποία δεν έχουν δοθεί σαφείς απαντήσεις μέχρι στιγμής.

Τι κάνει η Χαμας;

Η νέα συμφωνία είναι διαφορετική, καθώς επιτρέπει στις ισραηλινές δυνάμεις να παραμείνουν σε περισσότερο από το ήμισυ της Λωρίδας της Γάζας, κάτι που η Χαμάς πριν από την φετινή χρονιά δεν θα είχε ποτέ αποδεχτεί.

Εξουσιοδοτεί ξένες στρατιωτικές δυνάμεις να εισέλθουν σε αυτές τις περιοχές για να διασφαλίσουν ότι η Χαμάς δεν θα μπορέσει ποτέ να επιστρέψει σε αυτές. Η νέα συμφωνία έχει επίσης την υποστήριξη σχεδόν όλων των αραβικών και μουσουλμανικών κρατών και καλεί τη Χαμάς να αφοπλιστεί. Το ζήτημα είναι να δούμε αν θα κάνει κάτι τέτοιο και αν θα επιτραπεί η ανοικοδόμηση της Γάζας.

Αναπτύσσονται προσωρινές πολιτικές και ασφαλιστικές δομές;

Τα βασικά στοιχεία αυτής της συμφωνίας, πέρα από την απελευθέρωση των ομήρων, περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας προσωρινής δύναμης ασφαλείας και μιας πολιτικής δομής για τη Γάζα. Εάν αυτές οι δομές τεθούν σε εφαρμογή, τότε το σχέδιο των 20 σημείων έχει πιθανότητες να επιτύχει. Εάν δεν τεθούν σε εφαρμογή, τότε η Χαμάς θα μπορούσε με την πάροδο του χρόνου να αποκαταστήσει την εξουσία της με τη βία, ένα αποτέλεσμα που θα καταστρέψει κάθε ελπίδα για μακροπρόθεσμη ειρήνη ή αποκατάσταση της Λωρίδας της Γάζας.

Υπάρχει κάποιο βιώσιμο σχέδιο ανοικοδόμησης;

Η ανοικοδόμηση της Γάζας θα διαρκέσει μια δεκαετία ή και περισσότερο και θα κοστίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.

Η περίπτωση της Γάζας είναι περίπλοκη γιατί περιλαμβάνει 300 μίλια τούνελ σκαμμένα σε πολλαπλά επίπεδα, ένα κατασκευαστικό έργο που η Χαμάς ανέλαβε για πάνω από δύο δεκαετίες χωρίς κανείς να προσπαθήσει να σταματήσει. Οποιαδήποτε ελπίδα για την αποκατάσταση της Λωρίδας της Γάζας απαιτεί μια παγκοσμίως συντονισμένη προσπάθεια υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, με τη συμμετοχή Παλαιστινίων που δεν ανήκουν στη Χαμάς και τους τεράστιους πόρους των περιφερειακών εταίρων και συμμάχων της Αμερικής.