Πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια συμφωνία για ειρήνη στην Ουκρανία - Ποιος θα πάρει τι;

Στραμμένα στη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι όλα τα βλέμματα, καθώς σύμφωνα με όσα έκανε γνωστά ο Αμερικανός πρόεδρος οι δύο τους θα βρεθούν στη Βουδαπέστη προκειμένου να συζητήσουν τρόπους για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Πώς όμως θα μπορούσε να μοιάζει μια ειρηνευτική συμφωνία;

Ποιος θα πάρει τι;

Η Ρωσία ελέγχει περισσότερα από 116.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα -δηλαδή πάνω από το 19% της ουκρανικής επικράτειας- μια περιοχή σχεδόν μισή σε μέγεθος από το Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με τον ρωσικό στρατό.

Η Μόσχα θεωρεί ότι η Κριμαία (την οποία προσάρτησε το 2014), το Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ (γνωστά συνολικά ως Ντονμπάς), καθώς και οι περιφέρειες Ζαπορίζια και Χερσώνα, αποτελούν πλέον νομικά τμήματα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Τρεις πηγές με γνώση της σκέψης του Κρεμλίνου ανέφεραν, σύμφωνα με το Reuters, ότι, μετά τη συνάντηση Πούτιν - Τραμπ τον Αύγουστο, ο Ρώσος πρόεδρος απαίτησε από την Ουκρανία να αποσύρει τα στρατεύματά της από τα τμήματα του Ντονέτσκ που εξακολουθεί να ελέγχει, περίπου 20% της περιοχής, δηλαδή 5.300 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η απαίτηση αυτή θεωρείται ηπιότερη από εκείνη του 2024, όταν η Μόσχα ζητούσε η Ουκρανία να παραδώσει ολόκληρο το Ντονμπάς, καθώς και τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια, συνολικά σχεδόν 20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η Κριμαία, που είχε παραχωρηθεί στην Ουκρανία το 1954 από τον τότε Σοβιετικό ηγέτη Νικίτα Χρουστσόφ, έχει αναγνωριστεί ως μέρος της Ρωσίας μόνο από τη Συρία, τη Βόρεια Κορέα και τη Νικαράγουα.

Ο Πούτιν έχει κατηγορήσει τις δυτικές χώρες για δύο μέτρα και δύο σταθμά, επικαλούμενος την αναγνώριση του Κοσόβου ως ανεξάρτητου κράτους το 2008, παρά τις αντιρρήσεις της Ρωσίας και της Σερβίας.

Τι γίνεται με το ΝΑΤΟ

Μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις του Πούτιν για τον τερματισμό του πολέμου είναι να δεσμευτούν γραπτώς οι δυτικοί ηγέτες ότι θα σταματήσουν την ανατολική διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

Στη σύνοδο του Βουκουρεστίου το 2008, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ είχαν συμφωνήσει ότι η Ουκρανία και η Γεωργία θα μπορούσαν κάποια στιγμή να γίνουν μέλη της Συμμαχίας. Το 2019, η Ουκρανία τροποποίησε το Σύνταγμά της, κατοχυρώνοντας την πορεία προς πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.

Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι η στήριξη των ΗΠΑ στην υποψηφιότητα της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν ένας από τους λόγους που προκάλεσαν τον πόλεμο, και έχει αφήσει να εννοηθεί ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει μέλος.

Η Ρωσία απαιτεί γραπτή δέσμευση για το ΝΑΤΟ, καθώς -σύμφωνα με ρωσικές πηγές- ο Πούτιν θεωρεί ότι η Μόσχα εξαπατήθηκε από τις ΗΠΑ μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέιμς Μπέικερ είχε διαβεβαιώσει τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί προς Ανατολάς.

Το ΝΑΤΟ από την πλευρά του υποστηρίζει ότι η ένταξη είναι απόφαση των ίδιων των χωρών που επιθυμούν να γίνουν μέλη.

Η Ρωσία έχει κατ’ επανάληψη προτείνει ένα νέο σύστημα ασφάλειας για την Ευρώπη, εκφράζοντας δυσαρέσκεια για τη μεταψυχροπολεμική κυριαρχία του ΝΑΤΟ στην ήπειρο. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες, ωστόσο, απορρίπτουν τις προτάσεις αυτές, τις οποίες θεωρούν συνέχεια των ρωσικών προσπαθειών να αποκτήσει επιρροή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις εδώ και δύο αιώνες.

Πώς θα λειτουργήσουν οι εγγυήσεις ασφαλείας

Η Ουκρανία θέλει να εξασφαλίσει ότι δεν θα δεχθεί ξανά εισβολή, όμως η Δύση είναι επιφυλακτική να αναλάβει δεσμεύσεις που θα μπορούσαν να τη δεσμεύσουν σε μελλοντικό πόλεμο με τη Ρωσία, τη μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη του κόσμου.

Στο προσχέδιο συμφωνίας που είχε σχεδόν εγκριθεί τον Απρίλιο του 2022, ύστερα από συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, η Ουκρανία θα αναγνώριζε μόνιμη ουδετερότητα, με αντάλλαγμα διεθνείς εγγυήσεις ασφάλειας από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ: Βρετανία, Κίνα, Γαλλία, Ρωσία και Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Ρωσία έχει αναφέρει αυτό το μοντέλο ως βάση για μια μελλοντική συμφωνία, ωστόσο η Ουκρανία και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της τονίζουν ότι η Μόσχα δεν είναι αξιόπιστος εγγυητής. Η Ρωσία έχει επίσης απαιτήσει περιορισμούς στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και προστασία για τους ρωσόφωνους και τους ορθόδοξους πιστούς.

Εμπορικές προοπτικές και παγωμένα περιουσιακά στοιχεία

Μετά τη συνομιλία του με τον Πούτιν την Πέμπτη, ο Τραμπ αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο επανέναρξης του εμπορίου ΗΠΑ–Ρωσίας εφόσον επιτευχθεί ειρήνη.

Πολλοί στην Ουάσιγκτον ανησυχούν για τη στρατηγική συνεργασία «χωρίς όρια» ανάμεσα στον Πούτιν και τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, και προτείνουν μια προσέγγιση της Ρωσίας προς τις ΗΠΑ.

Για τη Μόσχα, ιδιαιτέρως σημαντικό θα ήταν να αποκτήσει ξανά πρόσβαση στο δολάριο για διεθνείς συναλλαγές και να ανοίξουν οι δυτικές χρηματοπιστωτικές αγορές στα ρωσικά κεφάλαια.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούν τρόπους να χρηματοδοτήσουν την άμυνα και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας χρησιμοποιώντας μέρος των 210 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν σε παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στη Δύση.

Η Ρωσία χαρακτηρίζει την κίνηση αυτή κλοπή και προειδοποιεί ότι θα υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στο ευρώ ως αποθεματικό νόμισμα, προκαλώντας χρόνιες νομικές και άλλες αντιδράσεις.

Η Μόσχα έχει προτείνει να χρησιμοποιηθεί ένα μέρος των χρημάτων αυτών για την ανοικοδόμηση των περιοχών της Ουκρανίας που ελέγχει.

Τα παιδιά

Η πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Μελάνια Τραμπ, δήλωσε ότι έχει εξασφαλίσει ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με τον Πούτιν σχετικά με την επαναπατρισμό των Ουκρανών παιδιών που έχουν εμπλακεί στον πόλεμο με τη Ρωσία.