Τι είναι η συμφωνία Mercosur-ΕΕ που έχει ξεσηκώσει και τους Ευρωπαίους αγρότες: Οι μεγάλοι κίνδυνοι

Πέρα από τις αγροτικές κινητοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα μας, στους δρόμους έχουν βγει και οι αγρότες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες ημέρες, αντιδρώντας στην προωθούμενη εμπορική συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Mercosur.

Σοβαρά επεισόδια από συγκεντρωμένους αγρότες στις Βρυξέλλες σημάδεψαν σήμερα την πρώτη ημέρα διεξαγωγής της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ (18 και 19 Δεκεμβρίου), όπως κατέγραψε ο Σπύρος Μουρελάτος για τον Flash.gr. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει τα κράτη-μέλη να εγκρίνουν πολιτικά τη συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους, ωστόσο η έγκριση στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής είναι αμφίβολη καθώς πολλές χώρες εκφράζουν ισχυρές επιφυλάξεις.

Mercosur, η ισχυρή ένωση της Λατινικής Αμερικής

H Mercosur είναι ένας οικονομικός και εμπορικός συνασπισμός μεταξύ χωρών της Νότιας Αμερικής, ο οποίος συστάθηκε το 1991. Πλήρη μέλη του είναι η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη, ενώ ως «συνδεδεμένα μέλη» περιλαμβάνονται η Χιλή, το Περού, το Εκουαδόρ, η Βολιβία και άλλα. Η Βενεζουέλα προσχώρησε το 2012 όμως η ιδιότητα μέλους της ανεστάλη το 2017.

Στόχος της ήταν η δημιουργία μιας κοινής αγοράς που θα συνεπάγεται την ελεύθερη διακίνηση αγαθών μεταξύ των χωρών αυτών, κοινό πλαίσιο δασμών στις εισαγωγές προϊόντων από χώρες εκτός της Mercosur και στενότερη οικονομική συνεργασία μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Η Mercosur περιλαμβάνει συνολικά περίπου 260 εκατομμύρια κατοίκους και είναι μία από τις μεγαλύτερες αγροδιατροφικές αγορές παγκοσμίως.

Η Mercosur είναι μέχρι σήμερα ο μοναδικός σημαντικός εμπορικός εταίρος στη Νότια Αμερική, με τον οποίο η ΕΕ δεν έχει έρθει σε εμπορική συμφωνία. Η διαπραγμάτευση μεταξύ Mercosur και Βρυξελλών βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και πάνω από 20 χρόνια και ήταν τον Δεκέμβριο του 2024 όταν η Κομισιόν και οι εκπρόσωποι της άλλης πλευράς κατέληξαν σε ένα συγκεκριμένο κείμενο συμφωνίας. Χρειάζεται όμως την έγκριση από τα όργανα της ΕΕ για να τεθεί σε ισχύ.

Τα νέα δεδομένα στις διεθνείς αγορές από την πολιτική δασμών που ακολουθούν οι ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, καθιστούν ακόμα πιο επιτακτική για την ηγεσία των Βρυξελλών την έγκριση της συμφωνίας και έχουν επιταχύνει τις εξελίξεις.

Τι περιλαμβάνει η συμφωνία

Σύμφωνα με το Reuters, η συμφωνία ΕΕ - Mercosur θα καταργήσει τους δασμούς στο 91% των εξαγωγών της ΕΕ σε αυτές τις χώρες της Νότιας Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινήτων σε διάστημα 15 ετών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την πλευρά της, θα καταργήσει σταδιακά τους δασμούς στο 92% των εξαγωγών της Mercosur σε διάστημα έως και 10 ετών.

Η Mercosur θα καταργήσει επίσης τους δασμούς στα γεωργικά προϊόντα της ΕΕ, όπως το 17% στα κρασιά και το 20-35% στα οινοπνευματώδη ποτά.

Μεταξύ των δύο πλευρών θα ισχύσουν ποσοστώσεις προϊόντων, που σημαίνει ότι μέχρι ένα όριο ποσότητας το προϊόν αυτό θα εισάγεται χωρίς καθόλου δασμούς ή με πολύ χαμηλούς δασμούς.

Για πιο «ευαίσθητα» γεωργικά προϊόντα, η ΕΕ θα προσφέρει αυξημένες ποσοστώσεις, συμπεριλαμβανομένων 99.000 τόνων επιπλέον βοδινού κρέατος, ενώ η Mercosur θα δώσει στην ΕΕ αφορολόγητη ποσόστωση 30.000 τόνων για τυριά.

Υπάρχουν επίσης ποσοστώσεις της ΕΕ για πουλερικά, χοιρινό κρέας, ζάχαρη, αιθανόλη, ρύζι, μέλι, καλαμπόκι και γλυκό καλαμπόκι για τα προϊόντα που θα έρχονται από τη Mercosur στην Ευρώπη. Αντίστοιχα, η Mercosur θα επιβάλει ποσοστώσεις για το γάλα σε σκόνη και το βρεφικό γάλα που θα έρχεται από την ΕΕ στα κράτη-μέλη της.

Το επιπλέον βοδινό κρέας αντιπροσωπεύει το 1,6% της κατανάλωσης βοδινού κρέατος στην ΕΕ και το 1,4% για τα πουλερικά. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας επικαλούνται τις υπάρχουσες εισαγωγές ως απόδειξη ότι η Mercosur πληροί τα πρότυπα της ΕΕ.

Τι λένε οι υποστηρικτές της

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι υποστηρικτές της, όπως η Γερμανία και η Ισπανία, τονίζουν ότι η συμφωνία προσφέρει μια διέξοδο από την εξάρτηση από την Κίνα, ειδικά για κρίσιμα ορυκτά όπως το λίθιο μπαταριών. Θα διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχουν φόροι στις εξαγωγές των περισσότερων τέτοιων υλικών.

Οι υποστηρικτές της λένε επίσης ότι προσφέρει ανακούφιση από τον αντίκτυπο των δασμών που επέβαλε ο Τραμπ.

Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι η συμφωνία αυτή είναι η μεγαλύτερη που έχει συμφωνήσει ποτέ όσον αφορά τις μειώσεις δασμών, καταργώντας πάνω από 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε δασμούς στις εξαγωγές της ΕΕ ετησίως, ενώ αποτελεί απαραίτητο μέρος της προσπάθειας της ΕΕ να διαφοροποιήσει τους εμπορικούς της δεσμούς.

Προσθέτει ότι, δεδομένης της χαμηλής συλλογής εμπορικών συμφωνιών της Mercosur, η ΕΕ θα είχε ένα πλεονέκτημα πρόωρης κίνησης και σημειώνει ότι οι εταιρείες της ΕΕ θα μπορούν να υποβάλλουν προσφορές για δημόσιες συμβάσεις στη Mercosur με τους ίδιους όρους με τους τοπικούς προμηθευτές - κάτι που η Mercosur δεν έχει προσφέρει προηγουμένως σε εμπορικές συμφωνίες. Προβλέπονται επίσης πιθανά μέτρα διασφάλισης για την αντιμετώπιση πιθανών διαταραχών της αγοράς.

Σφοδρή κριτική και αντιδράσεις

«Θύελλα» έχει προκαλέσει η δρομολογούμενη συμφωνία στους Ευρωπαίους αγρότες, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η Ευρώπη θα κατακλυστεί από αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα της Νότιας Αμερικής, γεγονός που θα εκτοπίσει πλήρως τα ευρωπαϊκά.

Σημειώνουν ακόμα ότι πολλά τέτοια λατινοαμερικάνικα προϊόντα, όπως το βοδινό κρέας, δεν πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

Αντιδρούν ωστόσο και οικολογικές οργανώσεις. Η συμφωνία περιλαμβάνει δεσμεύσεις για το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης περαιτέρω αποψίλωσης των δασών μετά το 2030. Ωστόσο, οι οικολόγοι υποστηρίζουν ότι τα μέτρα αυτά δεν εκτελεστική ισχύ.

Οι Φίλοι της Γης χαρακτήρισαν τη συμφωνία «καταστροφική για το κλίμα» και λένε ότι θα οδηγήσει σε αυξημένη αποψίλωση των δασών, καθώς οι χώρες της Mercosur θα πουλήσουν περισσότερα γεωργικά προϊόντα και πρώτες ύλες, που συχνά προέρχονται από δασικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του Αμαζονίου.

Η Γαλλία, ο μεγαλύτερος παραγωγός βοδινού κρέατος στην ΕΕ, δήλωσε ότι θα υπογράψει τη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μόνο εάν «διαφυλάξει τα συμφέροντα» της γαλλικής και της ευρωπαϊκής γεωργίας.

Η Ιταλία, η Ουγγαρία και η Πολωνία έχουν επίσης εκφράσει την αντίθεσή τους. Μαζί, οι τέσσερις χώρες έχουν τη θεσμική δυνατότητα να μπλοκάρουν τη συμφωνία.

Τι προτάσσει η Κομισιόν για να «κερδίσει» τους διαφωνούντες

Όταν η Επιτροπή υπέβαλε τη συμφωνία προς έγκριση τον Σεπτέμβριο, καθόρισε έναν μηχανισμό με τον οποίο η προτιμησιακή πρόσβαση της Mercosur για ευαίσθητα γεωργικά προϊόντα, όπως το βοδινό κρέας, θα μπορούσε να ανασταλεί.

Το έναυσμα για την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη για τέτοιες διασφαλίσεις θα ήταν εάν ο όγκος των εισαγωγών αυξανόταν κατά περισσότερο από 10% ή οι τιμές μειώνονταν κατά το ίδιο ποσό σε μία ή περισσότερες χώρες της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε την Τρίτη (16/12) μια χαμηλότερη τιμή ενεργοποίησης στο 5%.

Η Κομισιόν δήλωσε ότι θα μελετήσει την πιθανή ευθυγράμμιση των προτύπων παραγωγής μεταξύ εγχώριων και εισαγόμενων προϊόντων, ιδίως όσον αφορά τα φυτοφάρμακα και την καλή μεταχείριση των ζώων.

Η Επιτροπή δήλωσε επίσης ότι θα ενισχύσει τους συνοριακούς ελέγχους στα τρόφιμα, τα ζωικά και φυτικά προϊόντα που εισέρχονται στην ΕΕ αυξάνοντας τον αριθμό των ελέγχων και των ελέγχων σε τρίτες χώρες.

Τέλος, η Κομισιόν αναφέρει ότι ο επόμενος προϋπολογισμός της ΕΕ θα περιλαμβάνει ένα ταμείο ύψους 6,3 δισεκατομμυρίων ευρώ για τους αγρότες της ΕΕ, το οποίο θα μπορούσε να καλύψει το «απίθανο γεγονός» ότι η συμφωνία θα βλάψει τις γεωργικές αγορές της ΕΕ.