Τι είναι το shutdown στις ΗΠΑ και γιατί είναι σημαντικό - «Ντόμινο» επιπτώσεων στη διεθνή οικονομία

Σε καθεστώς shutdown μπήκαν οι ΗΠΑ από τα μεσάνυχτα της Τρίτης 30 Σεπτεμβρίου (7 π.μ. ώρα Ελλάδος), με βασικές λειτουργίες και υπηρεσίες του ομοσπονδιακού κράτους να «κατεβάζουν ρολά» και τους αναλυτές να εκφράζουν ανησυχίες για δραματικές συνέπειες στην αμερικανική διοίκηση και οικονομία αλλά και για ντόμινο επιπτώσεων σε όλο τον κόσμο.

Τι είναι το shutdown

Τι είναι όμως το shutdown στην Αμερική που βρίσκεται σήμερα το πρωί στους πρώτους τίτλους ειδήσεων όλων των διεθνών μέσων;

Κάθε χρόνο, με την έναρξη του οικονομικού έτους, την 1η Οκτωβρίου, το Κογκρέσο πρέπει να εγκρίνει τη χρηματοδότηση του ομοσπονδιακού κράτους. Αν δεν υπάρξει συμφωνία μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων ή έστω μια προσωρινή παράταση στις δαπάνες («continuing resolution»), η χώρα οδηγείται σε shutdown που στα ελληνικά σημαίνει «διακοπή λειτουργίας».

Οι πρώτοι που επηρεάζονται άμεσα είναι οι εργαζόμενοι στο αμερικανικό κράτος.

• Δημόσιοι υπάλληλοι που θεωρούνται «μη απαραίτητοι» βγαίνουν σε αναγκαστική άδεια άνευ αποδοχών.
• «Απαραίτητοι» δημόσιοι υπάλληλοι (όπως στρατιωτικοί, εργαζόμενοι σε νοσοκομεία και αεροδρόμια, συνοριοφύλακες) συνεχίζουν να εργάζονται αλλά συχνά χωρίς μισθό μέχρι να λήξει το shutdown.

Μετά από άλλα shutdowns στο παρελθόν, οι εργαζόμενοι αποζημιώθηκαν αναδρομικά, χωρίς αυτό να είναι δεδομένο ότι θα συμβεί.

Όπως όμως είναι λογικό, αυτή η κατάσταση έχει άμεσες επιπτώσεις στη λειτουργία διαφόρων δομών και υπηρεσιών του κράτους, γεγονός που δυσχεραίνει την καθημερινότητα του πολίτη.

• Πολλά εθνικά πάρκα, μουσεία, βιβλιοθήκες κλείνουν.
• Διοικητικές διαδικασίες καθυστερούν (η έκδοση βίζας, φοιτητικών δανείων και υποτροφιών διαβατηρίων, αδειών, αιτήσεων).
• Νέες αιτήσεις για συντάξεις και παροχές στο Medicare «παγώνουν»
• Προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης βρίσκονται στον «αέρα».
• Υπηρεσίες όπως η φορολογική υπηρεσία (IRS) ή η EPA λειτουργούν περιορισμένα.

Κάθε shutdown διαφέρει κάπως, αλλά συνήθως οι λειτουργίες που είναι κρίσιμες για την προστασία της ζωής και της περιουσίας θεωρούνται απαραίτητες και παραμένουν ανοιχτές.

Οι δημόσιες υπηρεσίες καταθέτουν αυτά που είναι γνωστά ως σχέδια έκτακτης ανάγκης που περιγράφουν λεπτομερώς ποιες λειτουργίες θα συνεχιστούν και πόσοι υπάλληλοι θα παραμείνουν σε εργασία.

Τι σημαίνει ένα shutdown για την αμερικανική οικονομία

Ένα shutdown μπορεί να έχει πραγματικές συνέπειες για την οικονομία στις ΗΠΑ, καθώς οι ομοσπονδιακές δαπάνες «παγώνουν» και πολλοί ομοσπονδιακοί εργαζόμενοι αποσύρονται από τις αγορές τους ενώ δεν λαμβάνουν μισθούς.

Σύμφωνα με άρθρο του CNN, το shutdown που κράτησε πέντε εβδομάδες το 2018 είχε ως αποτέλεσμα απώλεια 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία δεν πρόκειται να ανακτηθεί, όπως αναφέρει εκτίμηση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου. Ορισμένες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα δεν θα αναπληρώσουν ποτέ το χαμένο εισόδημά τους από εκείνο το shutdown που έγινε στην πρώτη θητεία του Τραμπ.

Επίσης, επειδή η φορολογική υπηρεσία (IRS) μειώνει τις δραστηριότητές της στη διάρκεια του shutdown, το CBO εκτίμησε ότι τα φορολογικά έσοδα θα είναι περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια χαμηλότερα από τα αναμενόμενα, πολλά από τα οποία δεν θα ανακτηθούν. Αυτό αποτελεί πλήγμα για τον αμερικανικό κρατικό προϋπολογισμό.

Επιπλέον, στη διάρκεια του shutdown σταματούν να λειτουργούν οι υπηρεσίες που καταγράφουν την κατάσταση της οικονομίας και επικρατεί «σκοτάδι» στα δεδομένα. Το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας δεν θα εκδώσει οικονομικές εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της μηνιαίας έκθεσης για την απασχόληση στις 3 Οκτωβρίου, σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ.

Ωστόσο, ακόμα και οι ταξιδιωτικές υπηρεσίες –παρά το γεγονός ότι τα αεροδρόμια συνεχίζουν να λειτουργούν- δεν μένουν ανεπηρέαστες.

Με επιστολή του στους ηγέτες του Κογκρέσου, στα τέλη Σεπτεμβρίου, ο Σύνδεσμος των Ταξιδιωτικών Πρακτόρων των ΗΠΑ, τόνισε:

«Ένα shutdown είναι ένα απολύτως αποτρέψιμο πλήγμα για την αμερικανική ταξιδιωτική οικονομία. Κοστίζει 1 δισεκατομμύριο δολάρια κάθε εβδομάδα και επηρεάζει εκατομμύρια ταξιδιώτες και επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα ασκεί περιττή πίεση σε ένα ήδη υπερβολικά εξαντλημένο ομοσπονδιακό εργατικό δυναμικό στον τομέα των ταξιδιών. Οι συνέπειες της αδράνειας είναι άμεσες και σοβαρές».

Παγκόσμιες επιπτώσεις

Όμως οι επιπτώσεις ενός shutdown μπορούν να έχουν σημαντικές συνέπειες και εκτός συνόρων των ΗΠΑ, επηρεάζοντας την παγκόσμια οικονομία.

Όπως αναφέρει ανάλυση του Gulf News, το αμερικανικό δολάριο και τα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου αποτελούν παγκόσμια σημεία αναφοράς. Έτσι, πιθανές διακυμάνσεις μπορούν να καθηλώσουν τα πάντα, από την τιμολόγηση του πετρελαίου έως το κόστος δανεισμού στις αναδυόμενες αγορές. Σε προηγούμενα shutdowns, και τα δύο ήταν σχετικά σταθερά - αλλά μπορούν να συμβούν σύντομες εκρήξεις μεταβλητότητας.

Ορισμένες από τις επιπτώσεις:

• Πετρέλαιο: Ένα πιο αδύναμο δολάριο μπορεί να αυξήσει τις τιμές του αργού πετρελαίου. Για τους εξαγωγείς πετρελαίου όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αυτό ενισχύει τα έσοδα, αλλά διακινδυνεύει υψηλότερο παγκόσμιο πληθωρισμό.
• Αγορές: Οι επενδυτές μπορεί να μετακινηθούν για λίγο σε «ασφαλή καταφύγια» όπως ο χρυσός ή τα ομόλογα. Βέβαια οι μετοχές, ιστορικά, δεν επηρεάζονται άμεσα από το shutdown.
• Πιστοληπτική αξιολόγηση: Ενώ ένα shutdown δεν σημαίνει χρεοκοπία των ΗΠΑ, οι οίκοι αξιολόγησης έχουν προειδοποιήσει για τη δημοσιονομική θέση της Αμερικής. Οποιαδήποτε υποβάθμιση θα ταρακουνούσε τις παγκόσμιες αγορές.
• Εμπιστοσύνη: Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ψυχολογικός. Εάν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές παγκοσμίως δουν την Αμερική ανίκανη να λειτουργήσει το κράτος, αυτό μειώνει την εμπιστοσύνη στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.

Σε κάθε περίπτωση, τα βλέμματα είναι στραμμένα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για το πώς θα εξελιχθεί αυτή η κατάσταση, με Τραμπ και Δημοκρατικούς να ανταλλάσσουν πυρά για τις ευθύνες αυτού του νέου πλήρους shutdown στην αμερικανική διοίκηση.