Καλώδιο: Η ενεργειακή «γέφυρα» που έγινε ρήγμα–Στον αέρα και με σοβαρές οικονομικές «τρύπες» το έργο

Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (GSI) βρίσκεται πλέον σε κρίσιμη καμπή.

Η ένταση μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας κορυφώνεται, με δηλώσεις που αφήνουν βαθιά πολιτικά αποτυπώματα και ένα ενεργειακό project στρατηγικής σημασίας να κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα.

Η σφοδρή δήλωση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη ότι «η κυπριακή κυβέρνηση δεν εκβιάζεται από κανέναν» και η έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου που συγκάλεσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αποτυπώνουν το μέγεθος της κρίσης που έχει πλέον ξεφύγει από το τεχνικό επίπεδο και εισέρχεται στο πολιτικό.

Η σπίθα που άναψε τη φωτιά

Η σύγκρουση πυροδοτήθηκε από δημοσίευμα του Φιλελεύθερου, που αποκάλυπτε επιστολή του ΑΔΜΗΕ προς τη ΡΑΕΚ, με αίτημα την άμεση καταβολή 251 εκατ. ευρώ για τις μέχρι τώρα δαπάνες του έργου.

Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης αντέδρασε με ασυνήθιστη σκληρότητα:  «Η κυπριακή κυβέρνηση δεν εκβιάζεται από κανέναν. Ο ΑΔΜΗΕ δεν ξέρει με ποιους έχει να κάνει». Η δήλωση έπεσε σαν ηλεκτρική εκκένωση. Ο ΑΔΜΗΕ έσπευσε να διαψεύσει κατηγορηματικά, διευκρινίζοντας ότι διεκδικεί μόνο τη συμφωνημένη πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ για το 2025, ενώ τα 251 εκατ. αφορούν επενδυτικές δαπάνες που θα αποσβεστούν σταδιακά σε βάθος 35 ετών.

Έκτακτη σύσκεψη στο Μαξίμου – Διαχείριση κρίσης

Μέσα σε αυτό το φορτισμένο κλίμα, ο Πρωθυπουργός συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με τη συμμετοχή του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου  και του διευθύνοντος συμβούλου του ΑΔΜΗΕ, Μάνου Μανουσάκη.

Η απόφαση ελήφθη ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρισκόταν στην Αμοργό, συμμετέχοντας στην εκδήλωση «Αμοργόραμα» για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Από εκεί, έδωσε εντολή να επανεκτιμηθεί η κατάσταση και να αποφευχθεί μια ανοιχτή πολιτική σύγκρουση με τη Λευκωσία που θα εξέθετε και τις δύο κυβερνήσεις.

Το Μέγαρο Μαξίμου προκρίνει τους προσεκτικούς χειρισμούς στη διαχείριση μίας προβληματικής κατάστασης, όπως αυτή έχει εξελιχθεί τους τελευταίους μήνες γύρω από την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος Κύπρου.

Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του flash.gr το πρωί αναμένονται σημαντικές ανακοινώσεις από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου, όπως προέκυψε από τη χθεσινή έκτακτη σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου και με τη συμμετοχή της ηγεσίας του αρμοδίου υπουργείου, του Υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ Γιώργου Μυλωνάκη καθώς και της διοίκησης του ΑΔΜΗΕ.

Ενδεικτικό, πάντως των σημαντικών δυσκολιών, που έχουν ανακύψει είναι πως κυβερνητικές πηγές με άμεση γνώση επί του θέματος τόνιζαν ότι το έργο θα προχωρήσει εφόσον λυθούν οικονομικοτεχνικές εκκρεμότητες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τα ίδια πρόσωπα διαμηνύουν ότι οι σχέσεις Ελλάδος – Κύπρου παραμένουν αδιατάρακτες ανεξάρτητα από την εξέλιξη του έργου, σημαντική δήλωση, ιδίως μετά την αντίδραση της Τουρκίας επί του πεδίου.

Το πολιτικό παρασκήνιο και οι εσωτερικές πιέσεις

Η σκληρή ρητορική Χριστοδουλίδη δεν ήρθε τυχαία. Σύμφωνα με πληροφορίες  ο Κύπριος Πρόεδρος δέχεται, όπως είχε αποκαλύψει ο flash.gr  έντονες πιέσεις στο εσωτερικό της χώρας του από πολιτικούς κύκλους που θεωρούν ότι το GSI «βαραίνει υπέρ του ΑΔΜΗΕ» και δεν διασφαλίζει επαρκώς τα συμφέροντα της Κύπρου.

Η φράση «η κυπριακή κυβέρνηση δεν εκβιάζεται» είχε και επικοινωνιακό στόχο: να δείξει αποφασιστικότητα απέναντι σε όσους εσωτερικά αμφισβητούν το έργο, χωρίς να φανεί ότι η σύγκρουση στρέφεται κατά της Αθήνας.

Παρά τη συμφωνία στη Νέα Υόρκη, όπου οι δύο πλευρές διαβεβαίωναν ότι «παραμένουν προσηλωμένες στο έργο», η αλήθεια είναι πως οι διαφορές παρέμεναν βαθιές. Το κοινό ανακοινωθέν, όπως αποδεικνύεται, είχε περισσότερο επικοινωνιακό παρά ουσιαστικό χαρακτήρα.

Ο ΑΔΜΗΕ ανάμεσα σε ΡΑΕΚ και State Grid

Η ΡΑΕΚ αναγνώρισε μόλις 82 εκατ. ευρώ από τις συνολικές δαπάνες των 251 εκατ. ευρώ που έχει πραγματοποιήσει ο ΑΔΜΗΕ. Η ελληνική εταιρεία κατέθεσε ένσταση, ενεργοποιώντας το συμβατικό της δικαίωμα και παραθέτοντας πλήρη φάκελο τεκμηρίωσης. 

Η κίνηση αυτή, ωστόσο, έχει και νομικό υπόβαθρο προστασίας: Η κινεζική State Grid, που κατέχει το 24% του ΑΔΜΗΕ, έχει ήδη διαμηνύσει πως η εταιρεία δεν πρέπει να προχωρήσει σε νέες δαπάνες μέχρι να εξασφαλιστεί η πληρωμή της πρώτης δόσης των 25 εκατ. ευρώ.
Η στάση αυτή αυξάνει την πίεση στην Αθήνα, που καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στον επενδυτή και την πολιτική διαχείριση της κρίσης.

Η Nexans, η Κομισιόν και ο κίνδυνος «παγώματος»

Την ίδια στιγμή, η γαλλική Nexans, κατασκευάστρια του καλωδίου, πιέζει ασφυκτικά. Η εταιρεία φέρεται να μην έχει πληρωθεί από τον Ιούλιο και απειλεί με αναστολή εργασιών (suspension), κάτι που θα προκαλούσε νέα καθυστέρηση και πιθανές ρήτρες. Η Κομισιόν, που έχει εντάξει το έργο στα στρατηγικά ενεργειακά projects της Ε.Ε.,παρακολουθεί στενά την υπόθεση.

Μια ενδεχόμενη διακοπή θα έθετε σε κίνδυνο όχι μόνο την τεχνική πρόοδο, αλλά και τη χρηματοδότηση από τα κοινοτικά κονδύλια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αξιοπιστία Ελλάδας και Κύπρου.

Το ρήγμα και το πολιτικό κόστος 

Το GSI δεν είναι πια τεχνικό ζήτημα. Έχει μετατραπεί σε τεστ αξιοπιστίας για τις δύο κυβερνήσεις και τη μεταξύ τους συνεργασία. Η Αθήνα προσπαθεί να κρατήσει χαμηλούς τόνους, αλλά η κυπριακή ρητορική έχει ήδη αφήσει αποτύπωμα στις σχέσεις.

Αν η Λευκωσία επιμείνει στη μη εκταμίευση των 25 εκατ. ευρώ, η Ελλάδα δεν προτίθεται να επενδύσει άλλο πολιτικό ή διπλωματικό κεφάλαιο σε ένα έργο που κινδυνεύει να βουλιάξει στις γραφειοκρατικές και θεσμικές καθυστερήσεις.

Όταν η ενέργεια γίνεται πολιτική

Το GSI θα μπορούσε να είναι μια ιστορία ευρωπαϊκής επιτυχίας. Αντ’ αυτού, εξελίσσεται σε παράδειγμα πολιτικής δυσπιστίας και θεσμικής ασυνεννοησίας. 

Η Ελλάδα βλέπει το έργο ως μοχλό ενίσχυσης της γεωπολιτικής της θέσης, ενώ η Κύπρος φοβάται μήπως το GSI μετατραπεί σε εργαλείο επιρροής τρίτων.

Η σύγκρουση Χριστοδουλίδη – ΑΔΜΗΕ είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου: από κάτω βρίσκεται μια βαθύτερη διαφορά προσεγγίσεων, που αφορά τη χρηματοδότηση, τη διαχείριση και την κυριαρχία του έργου.

Αν δεν υπάρξει πολιτική επανεκκίνηση και καθαρή συμφωνία μέσα στον Οκτώβριο, το GSI κινδυνεύει να γραφτεί στην ιστορία ως χαμένο ενεργειακό στοίχημα της δεκαετίας.Και τότε, το κόστος δεν θα είναι μόνο οικονομικό, θα είναι θεσμικό και διπλωματικό.

Τι είναι το GSI (Great Sea Interconnector)

Το Great Sea Interconnector (GSI) είναι το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, το οποίο αποσκοπεί στη μεταφορά ενέργειας και στη σύνδεση της Κύπρου με το ευρωπαϊκό δίκτυο.

• Μήκος καλωδίου: περίπου 900 χιλιόμετρα
• Ισχύς μεταφοράς: 1.000 MW
• Συνολικός προϋπολογισμός: 1,9 δισ. ευρώ
• Χρηματοδότηση: ευρωπαϊκά κονδύλια, εθνικές συμμετοχές και κεφάλαια του ΑΔΜΗΕ
• Στόχος: ενεργειακή ασφάλεια και απεξάρτηση της Κύπρου από την απομόνωση
• Ορίζοντας ολοκλήρωσης: 2030 (εφόσον δεν υπάρξουν νέες καθυστερήσεις)

Το έργο θεωρείται «γέφυρα» μεταξύ Ε.Ε. και Μέσης Ανατολής, με τεράστια γεωπολιτική αξία.